Second Cartulaire de l’abbaye de Sainte-Croix de Bordeaux : Edition électronique des documents gascons

Préparation de la version électronique : Thomas Field
Conversion au standard TEI et étiquettage des verbes : Thomas Field


Source: Drouyn, Léo. Second Cartulaire de l’abbaye de Sainte-Croix de Bordeaux. Archives historiques du département de la Gironde 27 (1892) : 159-342.

analysisverbs
  • Drouyn n’a pas transcrit tous les textes qui paraissent dans le cartulaire: pour certains, ils ne fournit que des résumés. Sur les 177 textes du document (il n’existe aucun texte gascon dans le premier cartulaire édité par Ducannes-Duval), l’édition comprend 24 en gascon. Ceux-ci sont parfois abrégés par Drouyn.

  • Les modifications de l’éditeur ont été intégrées aux textes. Les passages explicatifs qu’il y a ajoutés (e.g., les formes modernes des toponymes), sont supprimés, ce qui explique la variabilité dans la longueur des lignes ci-dessous. Les accents à la française, “à” par exemple, ont été supprimés également.

    Les indications de lacunes sont transcrites [...] sans explication, puisque leur signification est souvent obscure. Tandis que certains cas semblent représenter des passages supprimés par l’éditeur, dans d’autres il n’est pas clair ce qui pourrait manquer.

    L’éditeur a souvent transcrit ‘n’ là où la lecture devrait problement être ‘u’. Nous n’avons pas corrigé ces cas nombreux.

    Explication des principes d’édition


  • Les corrections et les modification sont soulignées ; une fenêtre contextuelle fournit la lecture d’origine et le nom de l’éditeur qui conseille le changement.
  • Les différentes sortes de lacunes sont indiquées par [...], et une fenêtre contextuelle fournit une explication, dans la mesure du possible.
  • Les passages qui ne sont pas en gascon sont en caractères bleus.
  • Les passages dont la lecture est incertaine sont en italiques. Les mots barrés dans le manuscrit le sont ici aussi, et les ajouts des scribes (dans les marges, par exemple) sont fournis sous forme de texte en italiques entre crochets.
  • Les chiffres dans la marge de gauche indiquent la page et la ligne dans l’édition publiée.
  • Pour mettre en évidence les verbes du texte et pour rendre visible leur analyse, cliquer le bouton “ANALYSE”.
analysis

CartSCrD.CXLII (proche), 376 mots
Bordeaux (nord) 1253
Rédacteur = Arnaud W. de Castehet;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


159, 7 Conoguda causa sia que en P. de La Lande et na Robert de La Lande
159, 8 e en Beron de La Landa, tus trets fraires, et na Robert de La Lande, lor
159, 9 cosins germans, per sin et per Gassen de La Landa, sa seror, per lor et
159, 10 per totz lors hers e per tot lor ordenh, an bendud et autreiat et liurat et
159, 11 gurpit et desenparat, per totz temps, an P. de Labatud, lo prodome de
159, 12 Camarsac et a ssos hers et a sson ordenh, totz aquetz .ii. sous de sens que
159, 13 Arnaud de La Maranha dissoren qu’eus deue rendre an per an, au
159, 14 lendeman de Nadau portatz au porge de Lopa, et .ii. deners d’esporle
159, 15 a ssenhor mudant, et totz los dreitz et totas las senhoras qui au cens ni a
159, 16 l’esporle apartene ne apartener deuer ni ed los en fade ni us en dere far;
159, 17 lo quau cens et esporle id dissoren que us deue de tota aquera terra que
159, 18 tene de lor aissi cum id dissoren; lasquaus es, en la paropia de
159, 19 Lenhan, au loc aperat au Casau-de-la-Maranha,
159, 20 per aissi cum es aquera terra entre lo bordiu en P. Sans, caperan
159, 21 Sent-Miqueu, d’una part, et la terra deu medis Arnaud de La Maranha d’autra;
159, 22 et an lac tot bendut per .l. sous de bordales, que ed los en de en preitz et
159, 23 en bona balor de tot lo d’auant cens et esporle, deus quaus id
159, 24 areconegoren que eren bere pagat conplidament deu tot, et renuncieren ne a la
159, 25 exception de no comptat et de no pagat auer et de menor pritz et
159, 26 d’engan. Et de questz auandeitz .ii. sous de cens et d’esporle desusdeit id
160, 1 l’an mandat et conbengud portar bona e fferma garentia de totz
160, 2 enperadors, franquament en alo, eu deren liurar l’auantdeit affeuat en maneiar
160, 3 que ed l’en conogo per senhor, aissi cum faze lor. Et tot so an lo mandat
160, 4 e autreiat sobre totas las lors causas moblas et no moblas onque ssian ;
160, 5 cadauns es tengut per lo tot.


160, 6 Actum fuit hoc .iii.a die introitus januarii anno Domini m.cc.l.ii,
160, 7 regnante Henri, rei d’Anglaterra; G., archibesque
160, 8 de Bordeu; en P. Doat, maior. Testes sunt : en
160, 9 Galhart Lugan, W. Pereir, Bonifassi de Sent-Mezart, et Arnaud W. de
160, 10 Castehet qui la carta escrigo.

analysis

CartSCrD.CXLVI (proche), 258 mots
Bordeaux (nord) 1244
Rédacteur = Helias Cocut;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


161, 15 Conoguda causa sia que Senegons, molher Arnaud de La Maranha
161, 16 am boluntat et am autrei de n’Arnaud, son marit, bendo et
161, 17 quite et liure an P. Sans, caperan Senta-Crois en aquest temps, l’estatge
161, 18 am totas las apartenensas que hom apera de La Maranha, en la parropia
161, 19 de Lenhan, ayssi cum es entra la bia brossau
161, 20 dejus, et la binha Arnaud Linhou que ten d’en Robet de Lenhan
161, 21 tot so que id i auen ni auer i deuen en neguna maneira; e deran
161, 22 lac tot conplidament per .x. liures de Peitou et de Bordales que
161, 23 en P. Sans los en de; de las quaus reconegoren que eran ben pagat deu
161, 24 tot; et conuingoren l’en aportar bona et ferma garantia de totz
161, 25 enperadors, sauba la senhoria eus dreitz a la confrayra preueiran.
161, 26 Et acesta benda fo feita am boluntat et am autrei de Ramon de Raissac
161, 27 qui ac quite per .v. sous que en P. Sans l’en de. Et Senegons juret,
161, 28 sobrens sans Euangelis nostre Senhor Deu, que jameis, en degun temps,
162, 1 arre no i demande ni fassa demandar deuant jutge segglar ni de gleiza.
162, 2 Et det lo meia sazon de terra costa la que a R. d’a Reissac lo bendo per
162, 3 .x. sous que en P. Sans l’en de eu pague. Et la i conuenga a garentir
162, 4 en alo.


162, 5 Actum fuit .v.a die exitus januarii, anno Domini m.cc.xl.iii.o, regnant
162, 6
Henric, rei d’Angleterre; G., arcibesque de Bordeu, en
162, 7 W. Gundaumer, maior. Testes sunt : P. Guiscart, R. Austen, W. Sans,
162, 8 W. deu Porge; Mayestre Helias Cocut sic: Cocur (Field)  qui la carta escriuo.

analysis

CartSCrD.CLXI (proche), 304 mots
Bordeaux (nord) 1272
Rédacteur = Fors/Farotz de Morans, comunau notari de Bordeu; Scribe = W. deu Castar;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


168, 6 Conoguda causa sia que na Maiensa de Labat, molher n’Ayquem de
168, 7 Labat, ab boluntat et autrei deudeit son marit, en medis son marit ab era,
168, 8 an mandat et promes a n’Arnaud de La Caminada, cereirer Sancta-Crois
168, 9 de Bordeu, et a sson ordenh et a ssos successors que si na Peyrona Mana,
168, 10 ni na Guilheuma de La Rua, ni na Florensa, molher, n’Elias de Plasac,
168, 11 ni Peirona, sor de la deita Florensa, faden deman ni contrast audeit
168, 12 cereirer ni a sson ordenh en aquet trens de terra ab sos apertenenmentz
168, 13 qu’en medis cereirers a comprat de ladeita Maiensa, ni de na Riessen
168, 14 Bogera, ni d’Arnaud Bogos, marit de ladeita na Riessen, ni de n’Alays
168, 15 Masona, ni d’en P. Bonon, marit de ladeita n’Alays, au d’en W. Mas,
168, 16 filh n’Elias Mas, qui fo, per ayssi cum es contengut en una carta feita per
168, 17 la man de min Farotz de Morans, comunau notari de Bordeu;
168, 18 que id a totas las deitas personas, a cadauna d’eras faran quitar et gurpir
168, 19 tot lo dreit et la aradon et l’action e la demanda que far y poden ni auer
168, 20 i deuen, en deguna maneira, et l’en faran dar carta e autreiar a las deitas
168, 21 personas de quitansa, ab tota la fermetat que mester i cera, au deit cereirer
168, 22 et a sson ordenh, totas oras qu’en medis cereirers l’en semons quant e
168, 23 ssus ordenhs; e que aisi l’ag tengan, cum dessus es deit, an l’ag mandat
168, 24 sobre totas las lurs causas moblas e no moblas onque sian cadauns per
168, 25 lo tot.


168, 26 Actum fuit .ii.a die introitus januarii, anno Domini m.cc.lxx.o primo.
168, 27 Regnante
Henric, rei d’Anglia, sede Burdegale vacante; Hugues de Gaman,
168, 28 maior. Testes sunt Arnaud d’a Reissac, P. Bernard, caperan de Cambas,
168, 29 W. Alixdat, P. Garilh de Linhan, et Fors de Morans qui la carta enqueri
168, 30 laquau W. deu Castar escriuo sic: escrius (Field)  

analysis

CartSCrD.CLXX (proche), 406 mots
Bordeaux (nord) 1259
Rédacteur = Fort Baudres;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


173, 2 Conoguda causa sia que Bernard deu Cairan, de Melac, de la parropia
173, 3 de Treces, et P. dou Quairan, et R. deu Quairan, sui fraire,
173, 4 reconogoren [...] que it [...] tenen de n’Elias de Madirac [...] feuament,
173, 5 aus fors et a las costumas de Bordales, tot aquet trens de terra [...] que
173, 6 es en la parropia de Treces, en loc aperat au Bosc-Garin, [...] et tot aquet
173, 7 autre trens de bosc que es aqui medis [...] deu quaus trens de bosc et de
173, 8 terra li auantdeit tres fraire reconogoren que dauan au d’auantdeit n’Alias
173, 9 .iixx. deners de cens, cadan, au dia de Las Tot-Santz et .ii. deners
173, 10 d’esporle, a senhor mudant; et n’auen recebut bestidon deu medis n’Elias ab
173, 11 los auantdeit, .ii. d. d’esporle et ab l’abantdeit cens, cadan, rendent sobreu
173, 12 quant tot l’auantdeit trens de la terra, et sobre tot l’auantdeit trens deu
173, 13 bosc [...]. Li auantdeit tres fraire an bendut [...] per totz temps a l’auantdeit
173, 14 n’Elias [...] .iiii. s. et .vi. d. plus de cens cad’an et .iiii. d. d’esporle a
173, 15 senhor mudant, aissi que entretot sian .vi. s. de Bordeu de cens, cadan, et
173, 16 .vi. d. d’esporle, a senhor mudant, losquaus .iiii. s. et .vi. d. de cens cadan,
173, 17 eus .iiii. d. d’esporle, a senhor mudant li deit .iii. fraire l’an bendut [...] sobre
173, 18 l’auantdeit trens de la terra et sobre l’auantdeit trens deu bosc [...] part
173, 19 los auantdeitz .xviii. d. de cens et part los .ii. deitz d. de l’esporle que it
173, 20 lo n’deue, per .iiii. libres de Bordeu que l’auantdeitz n’Elias los en a dat;
173, 21 de lasquaus it reconegoren que eran ben estat pagat deu tot [...]. Et se
173, 22 nulha res ne defalhe que totz los auantdeitz .vi. s. de cens per tot, no
173, 23 baugos cad’an, e us auantdeitz .vi. d. d’esporle a senhor mudant, li
173, 24 auantdeit .iii. fraire et cadauns de etz lo son tengut deu tot restituir et
173, 25 emendar [...]. Et li auantdeit .iii. fraires a recebut bestidon de totz los auantdeitz
173, 26 feus de l’auantdeit n’Elis ab los auantdeitz .vi. d. d’esporle [...] et ab los
173, 27 auantdeitz .vi. s. de cens rendens, an per an, lo dia de Totz-Santz, portatz
173, 28 a Bordeu, a l’estar deu medis n’Elias de Madirac. [...] Actum fuit hoc .viii.
173, 29 die exitus novembris anno Domini m.cc.l.ix.o, regnant
Hanri, rei
173, 30 d’Anglia; G., arcibesque de Bordeu; A. Calhau, maior. Testes sunt : Gaucem
173, 31 Arcie, A. de La Yla, Guiraut Gauter, et Fort Baudres qui la carta
173, 32 escriuo.

analysis

CartSCrD.CLXXIII (proche), 1344 mots
Bordeaux (nord) 1258
Rédacteur = For Baudres;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


175, 14 Conoguda causa sia que na Comtors, filha n’Aramon de Lopa,
175, 15 de La Graua-dauant-La-Trilha, qui fo, molher n’Amaneu
175, 16 Beanhan, de Blaia, [...] a bendut [...] a n’Elias de Madirac [...] : totz aquetz
175, 17 .v. s. de cens que era diss que Ramon de Melac deue a la medissa na
175, 18 Comtor, per arradon de l’auantdeit R. de Lopa, son paire, qui fo, deu
175, 19 prat qui es a Durmanda et de la terra qui es a l’Estatga W. Ramon;


175, 20 Et de .xii. arregas que son au Anpergut que l’auantdeitz W. R. ne tene
175, 21 de lei, li quau son a pagar au jorn de la Sancta-Maria de mechs aost;


175, 22 Et totz aquetz .ii. d. d’esporle que l’auantdeitz W. R. lo deue, a senhor
175, 23 mudant, per aquest mediss feus et totas las senhorias que si apartenen.


175, 24 Et meis tot lo quant que Arnaud Merle lo deue cad’an deu fruit de la
175, 25 terra de Balinhan, et la meytat de la nois deus noguers qui son en la
175, 26 medissa terra, portat a Bordeu, a l’estar de lei, et a disnar a la garda; et
175, 27 totz los .ii. d. d’esporle qu’en mediss A. Merle lo deue, a senhor mudant,
175, 28 per aquest mediss feus, et totas las senhorias que si apartenen.


175, 29 Et [...] totz aquetz .ix. d. de cens que Arnaud deu Cairon lo deue,
175, 30 cad’an [...] deu bosc que et ne tene de lei a Bosc-Garin; et totz aquetz
175, 31 .ii. d. d’esporle que lo mediss Arnaud deu Cairon le deue, a senhor mudant,
175, 32 per aquest mediss feus et totas las senhorias que si apartenen.


176, 1 Et [...] totz aquestz autres .ix. d. de cens que A. Bidau de Durmanda
176, 2 lo deue [...] de l’orcau deit Bosc-Garin [...] qu’en mediss A. Bidau
176, 3 ne tene de lei. Et totz aquestz .ii. d. d’esporle qu’en mediss lo deue,
176, 4 a senhor mudant, per aquest medis feus, et totas las senhorias que si
176, 5 apartenen.


176, 6 Et totz aquestz .xviii. d. de cens que Helias de Laubabia lo deue,
176, 7 cad’an [...] de sa part de Bosc-Garin qu’en tene de lei, et de la terra que
176, 8 es a Bosc-Garin; et totz aquestz .ii. d. d’esporle qu’en mediss Helias lo
176, 9 deue, a senhor mudant per aquest medis feus, [...] et totz aquestz .vi. d.
176, 10 medalha de cens qu’en medis Helias de Laubadia lo deue cad’an [...] per
176, 11 l’artigau deu Bosc-Garin qu’en tene de lei, et totz aquestz aultres .ii. d.
176, 12 d’esporle qu’en mediss Helias lo deue, a senhor mudant, per aquest
176, 13 mediss feus; [...] et totz aquestz aultres .vii. d. e medalha de cens qu’en
176, 14 mediss Helias de Laubabia lo deue cad’an [...] per sa part deu mediss
176, 15 Artigau que tene de lei en aultre loc; et totz aquestz .ii. d. d’esporle qu’en
176, 16 mediss Helias lo deue, a senhor mudant per aquest medis cens [...].


176, 17 Et totz aquestz .xv. d. de cens que Alaïs, molher G. de Pomers lo
176, 18 deue cad’an [...] per sa part d’Artigau de Bosc-Garin, et totz aquestz .ii. d.
176, 19 d’esporle que la medissa Alaïs lo deue, a senhor mudant, per aquest
176, 20 mediss feus.


176, 21 Et totz aquestz .xviii. d. de cens que Bernard deu Carron lo deue
176, 22 cad’an [...] de sa part deu Bosc-Garin et de la terra que es au mediss feu
176, 23 que tene de lei; et totz aquestz .ii. d. d’esporle [...] a senhor mudant per
176, 24 aquest mediss feus [...].


176, 25 Et totz aquestz .xv. d. de cens que W. Ramon lo deue cad’an [...] de
176, 26 sa part deu Bosc-Garin qu’en tene de lei; et totz aquestz .ii. d.
176, 27 d’esporle [...] a senhor mudant [...].


176, 28 Et tota aquerra agreira que W. R. de Melac lo deue, cad’an, portat a
176, 29 son estar, d’aqueras .xv. aregas de terra que son a l’Espinaub, et .ii. d. a
176, 30 la garda o a disnar qu’en medis W. R. lo deue a senhor mudant per
176, 31 aquest mediss feus [...].


176, 32 Et totz aquestz .ii. s. de cens que Martin de La Font lo deue cad’an [...]
176, 33 de la binha de Bosc-Garin qu’en tene de lei et [...] .ii. d. d’esporle [...] a
176, 34 senhor mudant [...].


176, 35 Et totz aquestz .iiii. d. de cens que Dauderina, filha P. Amaubin, lo
177, 1 deue cad’an [...] de la terra que eran tene de lei, que es en casau deu
177, 2 mediss P. Amaubin; et [...] .ii. d. d’esporle [...] a senhor mudant [...].


177, 3 Et tot aquet quant que W. deu Bosc lo deue cad’an deu fruit de la
177, 4 binha que tene de lei a Bosc-Garin, portat lo quart a Trageit, dintz lo
177, 5 baisset deu senhor, et .iiii. d. a la garda o a disnar; et [...] .iiii. d.
177, 6 d’esporle [...] a senhor mudant [...].


177, 7 Et tota aquera escarta de froment que era diss que W. deu Bosc lo
177, 8 deue cad’an, de cens de la terra que es a La Campana de Melac, qu’en
177, 9 tene de lei, et d’una sadon de terra que es a Noguer-Duran ; [...] et [...] .ii. d.
177, 10 d’esporle qu’en mediss W. deu Bosc lo deue a senhor mudant [...]; la
177, 11 quau deita escarta deu froment l’auantdeitz n’Elias de Madirac deu sobre
177, 12 a son cost d’aquet que la ten en penhs.


177, 13 Et [...] .ii. s. de cens que P. Bertrand lo deue cad’an [...] de la binha
177, 14 qu’en tene de lei a Bosc-Garin, et .ii. d. d’esporle [...] a senhor mudant [...].


177, 15 Et totz aquestz .vi. d. de cens que R. Helias lo deue cadan [...], de
177, 16 .iii. sadons de terra qu’en tene de lei a Laubabia, et [...] .ii. d. d’esporle [...]
177, 17 a senhor mudant [...].


177, 18 Et totz aquestz autres .vi. d. de cens que Alaïs Gasca lo deue cad’an,
177, 19 d’una binha que tene de lei [...] et .ii. d. d’esporle a senhor mudant [...].


177, 20 Et totz aquestz .iiii. d. d’ost que W. R. lo deue, portatz a son man
177, 21 la on era la mandera [...].


177, 22 Et totz aquestz .xviii. d. de cens que A. deu Cairon lo deue,
177, 23 cad’an [...] per sa part que tene de lei a Bosc-Garin et de la terra que
177, 24 es en aquest mediss feus; et [...] .ii. d. d’esporle a senhor mudant [...].


177, 25 Et tot aquest quart que P. deu Bosc lo deue cad’an, de la binha de
177, 26 Bosc-Garin [...] portat lo quart au port de Trageit, dintz lo baisset deu
177, 27 senhor; et .iiii. d. a la garda o a disnar, et [...] .ii. d. d’esporle [...] a senhor mudant [...].


177, 28 Et totz aquestz .xv. d. de cens que Arnaud-Ramon deu Puchs lo deue,
177, 29 cad’an [...], per sa part de Bosc-Garin qu’en tene de lei; et .ii. d. d’esporle [...] a
177, 30 senhor mudant [...].


177, 31 Et tota autra terra gadanhada et a gadanhar, et tot autra cens, et
177, 32 tota autra senhoria, et tota autra causa que l’auantdeitz R. de Lopa,
177, 33 son paire, qui fo, ni la medissa na Comtors, per arradon de l’auantdeit
177, 34 R. de Lupa, son paire qui fo, ni sos ordenhs, agos ni auer degos en tot
178, 1 Melac, ni a Floirac, ni a Treces, ni a Lenhan, ni alhors per tot
178, 2 Entre-dos-Mars; et a lac lo tot entegrament bendut et quitat, per .l. liures de
178, 3 Bordeu que l’auantdeit n’Elias l’en a dat et pagat [...] et [...] na Comtors
178, 4 a mes l’auantdeit n’Elias de Madirac [...] en beraia et corporau possession
178, 5 en sa propria causa et l’en a establit bertader senhor [...] per totz temps;
178, 6 et [...] a promes portar bona [...] garentia [...] francament en alo, saub
178, 7 atant que l’auantdeitz n’Elias de Madirac et sos ordenhs ne deu pagar .viii.
178, 8 d. d’ost au rei deusquaus deu pagar se cum la deita na Comtors diss
178, 9 l’auantdeitz W. A. Ramon los auantdeitz .iiii. d. que et deu de la ost. Et la
178, 10 mandat et autreiat ladeita na Comtors que era aus auantdeitz afeuatz fara
178, 11 prendre a cadaun, em per sin, los auantdeitz feus de l’auantdeit n’Elias
178, 12 de Madirac en fera prendre et recebre a etz bestidon de lui, am los
178, 13 auantdeitz deners, de cest primer dimmenge que sera en .viii. dias
178, 14 per combent [...].


178, 15 Et ladeita na Comtors reconogo [...] que era a bendut [...] totas
178, 16 lasdeitas causas [...] a n’Elias de Madirac [...] per pagar lo maridatge et los de
178, 17 en don que n’Agnes de Guinhan, sa mairastra, aue sobre las causas de
178, 18 l’auantdeit Ramon de Lopa, son paire qui fo.


178, 19 Actum fuit hoc .ii. die exitus maii, anno Domini .m.cc.l.viii.o, regnant
178, 20 Edoart, rei d’Anglia; G., arcibesque de Bordeu; W. Ramon Colom,
178, 21 maior. Testes sunt P. Faur, de Sent-Miqueu, lo paumers; Saubadre,
178, 22 l’espanhous ; W. Couterer, lo faure; Guiraut Gauter, Johan
178, 23 Bergonh, lo faure; W. Faur de La Seuba, et For Baudres qui
178, 24 la carta escriuo.

analysis

CartSCrD.CLXXV (proche), 777 mots
Bordeaux (nord) 1264
Rédacteur = W. Escat;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


179, 28 Conoguda causa sia que P. Guiscart, de Senta-Crois [...] a bendut [...]
179, 29 an Johan Dissenta et an Guilhem de Laubesc, lo draper et a lors hers et
180, 1 a lor ordenh, a cascun, la meitat de totas las causas, plus bas, en cesta
180, 2 carta contengudas so es asaber:


180, 3 Tota aquera mayson [...] que es, a Senta-Crois, entre la maison en
180, 4 W. Artus, d’una part, et la maisson na Guilhelma de Laubergaria, d’autra,
180, 5 de laquau disso que daua de cens .iiii. d. e medalha, a la gleisa
180, 6 Senta-Crois, lo dia de la Sent-Martin, et .iii. d. d’esporle a senhor mudant.


180, 7 Et tota aquera autra maisson, de la dona na Blanca deu Soler, d’una
180, 8 part, et la maisson na Wilhellma de Laubergaria, d’autra, de laquau disso
180, 9 que daua de cens a l’auantdeita gleissa Senta-Crois .iii. d., lo dia de
180, 10 Sent-Martin, .vi. d. de anneversari e .vi. d. d’esporle a senhor mudant.


180, 11 Et tota aquera autra maisson [...] que es en la gran arua qui ba a
180, 12 Senta-Crois, entre la maisson na R. de La Palu, prestre, d’una part, et
180, 13 lo sou en W. de Canejan, d’autra, de laquau disso que daua de cens a [...]
180, 14 Senta-Crois .xiii. s. et .iiii. d., deusquaus son los .x. s. per son anneversari
180, 15 et los .iii. s. et 4 d. son a pagar lo dia de Sent-Martin; et da .vi. d.
180, 16 d’esporle a senhor mudant.


180, 17 Et tota aquera Trilha [...] que es a Longa-Bernia, costa la binha
180, 18 W. de Banheras, de laquau disso que daua una sauma de bin
180, 19 a l’auantdeita gleisa, et .xviii. d. d’esporle a senhor mudant.


180, 20 Et tot aquet medis casau [...] que es a Longa-Bornia et a L’Ariuet,
180, 21 costa lo mehs cazau deu pitansseir Senta-Crois, d’euquau disso que daua
180, 22 .iiii. d. de cens an W. Boeir.


180, 23 Et totz aquestz .viii. d. de cens que disso que na Marmanda lo deue
180, 24 a la octaua de Pascas per planteir de binha que tene, a Paludata, costa la
180, 25 binha B. de Borc; et d’aquestz .viii. d. disso que daua los .v. a n’Boeir;


180, 26 Et tota aquera autra binha [...] que es a Gratacap, costa la binha
180, 27 P. Doat, de lacau disso que daua lo ters a la deima de l’auantdeita gleisa
180, 28 Senta-Crois, a .xii. d. d’esporle a senhor mudant.


180, 29 Et tota aquera autra binha [...] costa la binha Johan Auston, de laquau
180, 30 disso que daua lo ters a l’auantdeita gleisa, e .iii. d. d’esporle a senhor
180, 31 mudant; et d’aquesta binha disso que n’daua W. Faur .xvii. s. de cens lo
180, 32 dia de la Totz-Santz, e, da binha de Gratacap, disso que n’dauan afeuat
180, 33 de cens .xv. s. de cens lo dia de Sent-Martin.


180, 34 Et totz aquestz .iii. s. e .ii. d. de cens [...] que disso qu’en W. de La
180, 35 Tor-Blanca lo deue [...]


181, 1 Et totz aquestz .v. s. de cens [...] que disso que uns hom lo deue lo
181, 2 dia de la Sent-Miohen.


181, 3 Pus a meis bendut [...] tota deuta que a lui fos deguda ab carta et ses
181, 4 carta ni en autra maneira.


181, 5 Et tota sa ordilha pauca et gran, sian leit e arcas e cubas e bancs e
181, 6 autres baissetz menutz, et totas las autres causas paucas et grans que et
181, 7 agos et auer degos en deguna maneira dins la bila de Bordeu et deforas
181, 8 et en totz autres locs.


181, 9 Et en totas auantdeitas causas [...] P. Giscart a mes [...] Johan
181, 10 Dissenta et [...] W. de Laubesc [...], en bona [...] possession [...], per .vii.xx.
181, 11 libras de la moneda corsabla a Bordeu [...] en bons deners contatz. Et
181, 12 lo mediss en P. Guiscart ans en mandat et promes a etz et a lor ordenh
181, 13 portar bona [...] garentia de totz enperadors, saubas las senhorias eus
181, 14 dreitz a l’abat deu conbent de la maison Senta-Crois de Bordeu de
181, 15 cui mau.


181, 16 Aquesta benda fo feita e autreiada en la man de W. de Comps, abat
181, 17 adoncas de l’auantdeita gleissa, en cui man l’auantdeit en P. Guiscart s’en
181, 18 desuesti [...] lo caus abas [...] n’a bestit l’auantdeit en Johans Dissenta e
181, 19 en W. de Laubesc ab los auantdeitz esporles dessus mentagutz a senhor
181, 20 mudant et am los biantz et ab los autras deners dessus mentagutz qu’en
181, 21 mediss en Johan Dissenta e en W. de Laubesc ne deue dar et arrendre a
181, 22 l’auantdeita gleisa Senta-Crois a taus deuers et senhoras cum l’auantdeitz
181, 23 en P. Guiscart n’a acostumat [...] esporlar et far dreit a Senta-Crois [...].


181, 24 Actum fuit .xiv.a die exitus december anno Domini .m.cc.lx.iiii.
181, 25 Regnant H., rei d’Anglaterra; P., arcibesque de Bordeu; R. Marques,
181, 26 maior. Testes sunt : na R. de Francs, prior Sent-Julian ; Ramon de La
181, 27 Costa, caperan Senta-Crois; en P. de Melac, sotz prior de la medissa
181, 28 gleissa; en P. Moneder, d’Armhanhac, W.-Arnaud, de Guasconha, Simon
181, 29 de La Costa, lo clerc; Arnaud Brunon, de Senta-Crois, e W. Escat, qui
181, 30 la carta escriuo.

analysis

CartSCrD.CLXXX (proche), 328 mots
Bordeaux (nord) 1260
Rédacteur = Fort Baudres;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


184, 3 Conoguda causa sia que en P. de Forton de La Font, de la parropia
184, 4 de Sadirac, paire et tutre, si cum et diss, de W. de La Font, son filh et
184, 5 filhs de na Agnes deu Castanh qui fo, la quaus fo molher de l’auantdeit
184, 6 P. Forton, dissos que l’auantdeit W. de La Font, son filh, fos escadut et
184, 7 abjugut, per torn et per defrachs et succession de W. deu Castanh, de
184, 8 Sadirac qui fo, lo quaus fo sos onc, fraire germans de ladeita Agnes deu
184, 9 Castanh, sa maire qui fo, las doas partz de tota aquera estatge et binha
184, 10 et cazau, et eira, et intrada, et cortilar ab lo loc en que es et ab sos
184, 11 apartenementz, saub la obra de la maison que i es, laquas es, en la
184, 12 parropia de Sadirac, en loc aperat a l’Estatge-de-Mont-Cuc, entre l’estatga
184, 13 Bernard Faur, de Sadirac qui fo, d’una part, et la terra que W. Seguin
184, 14 de Sadirac, lo daudet, filhs en P. Seguin de Sadirac, qui fo, i a, d’autra;
184, 15 aissi cum dura de la terra en Bertrand de La Roca, monge de Senta-Crois,
184, 16 entro au camin comunau; per lasquaus doas partz [...] pleitegar et
184, 17 aretener a l’auantdeit W., son filh, l’auantdeit P. Forton diss que aue maleuat
184, 18 de judeus et d’autras gentz .xv. libras de Bordeu balentz, lasquaus lo
184, 19 mediss P. Forton diss que no aue deners ni auer moble de que pagar las
184, 20 pogos, en nulha maneira; per laquau causa et per los autres grans
184, 21 malheus que diss que aue feit per treire sin mediss et l’auantdeit W.,
184, 22 son filh deus greus temps que, sa en arrer, son passat do que et dis que
184, 23 era mout endeutatz; et diss que lou esto be a bendre aquestas medissas
184, 24 doas partz de totas lasdeitas causas, et plus de las causas de l’auantdeit
184, 25 W., son filh. Per laquau causa l’auantdeitz P. Forton, cum paire et cum
184, 26 tutre de l’auantdeit W. son filh, si cum et diss et autreiet, a bendut [...]remainder summarized in French

analysis

CartSCrD.CXCIX (proche), 472 mots
Bordeaux (nord) 1266
Rédacteur = Johan de La Roqua;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


194, 18 In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen. Conoguda causa sia
194, 19 que n’Amaneu d’Escuras, daudetz, a dat et autreiat Blanca, sa sor, per
194, 20 molher espoza, per palauras de prezent, an Pey Esteue de Lesparra; et
194, 21 la medissa Blanca es se dada et autreiada, per molher espoza, au medis
194, 22 Pey Esteue ; en medis Pey Esteue es se datz et autreiatz per marit espos,
194, 23 a la medissa Blanca :


194, 24 Et l’auantdeitz n’Amaneus a li dat en maridatge l’auantdeita Blanca
194, 25 bestida en cors et .xxv. liuras de la moneda corsabla de Bordeu, en deners,
194, 26 et .ii. baccas mairitz : de lasquaus .xxv. liuras et de la rauba et de las
194, 27 .ii.as bacas mairitz, l’auantdeitz Pey Esteue reconogo que es be pagatz deu
194, 28 tot; e u renunciet a la exception de no comptat et de no pagat auer et de
194, 29 no agut et de no arrecebut arrauba et bacas et dengan. Et lo deitz Pey
194, 30 Esteue a feit don, a l’auantdeita sa molher, .x. liures de la moneda
194, 31 corsabla de Bordeu. Lasquaus auantdeitas .xxv. liuras deu maridatge et
195, 1 la rauba et las bacas mairitz, et las .x. liuras deu don, l’auantdeitz Pey
195, 2 Esteue a mes, prepauzat et assignat a ladeita Blanca, sa molher,
195, 3 expressament sobre tota aquera sua mayson ab lo loc en que es, ab totz sos
195, 4 appartenementz, que es en la parropia de Puchs-Paulin, entre la rua
195, 5 comunau, d’une part, et la maizon R. Beguer d’autra part, et
195, 6 sobre totas las suas autras causas moblas et no moblas on que ssian,
195, 7 prezentz et auendoiras, per totz locs, si Deus fei son comandament de lui
195, 8 auant que de leis; en tau maneira que la medissa na Blanca, sa molher,
195, 9 las agos et las tengos et las possediss et las espleites et n’agos e ne
195, 10 prengos et n’aresebos totz los fruitz et las issidas e us espleitz tant entrusca
195, 11 que, acit o aceras a cui las medissas causas seren tornaus, o las borien
195, 12 cobrar, lo pagauen et la renden be e entegrament las auantdeitas .xxv. libras
195, 13 deu maridatge et la rauba et las .ii.as bacas mairitz et las .x. liuras deu don
195, 14 a sens que fruitz ni issida ni espleit que era n’agos ni n’e prengos ni
195, 15 n’arecebos non fos contat en souta ni en paga de l’auantdeit maridatge;
195, 16 quar ed l’a dat et quitat lo mediss fruitz e us espleitz en pura et beraia
195, 17 donacion et sens tota condicion en aquest maridatge; e, sobren medis
195, 18 maridatge, e us a feitz sons, si Deus fey son comandament de lui auant
195, 19 que de leis.


195, 20 Actum fuit ultima die exitus junii, anno Domini m.cc.lx.vi., regnante
195, 21 Henrico, rege Anglie;
Pey, arcibesque de Bordeu; Hugo Rostanh, maior.
195, 22 Testes sunt : Bernard-Ramon de Beirinaz, cauoir; Bruns de
195, 23 Longuenas, clerc; Bidau de Faia, clerc; Arnaud Ebrat, Martin
195, 24 de Galhan, W. Ayquart, et Johan de La Roqua, qui la carta escriuo.

analysis

CartSCrD.CC (proche), 174 mots
Bordeaux (nord) 1267
Rédacteur = W. de Roca-Fort;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


195, 28 Conoguda causa sia que na Comtors, molher Johan, lo masson, de
195, 29 Mairinhac, et filha qui fo n’Arnaud Domenhs, reconogo, per
195, 30 sa bona et agradabla bolunptat, que totas las terras et las binhas et,
195, 31 especiaument, totas autras cauzas que era et te, per arradon de l’auantdeit
195, 32 son paire, qui fo, te et deu tener de la gleisa Santa-Crotz, de Bordeu, et
196, 1 n’es estada bestida d’en B. de La Gardera, abbas Santa-Croz en aquet
196, 2 temps; et que era et sos hers, en ladita causa, deu tener estatian et fuc
196, 3 biu; et l’en deu far homenecs plan; et, que aissi ne tenga leiaument; ac
196, 4 mandat et autreiat, sobre totas sas causas moblas et no moblas onque
196, 5 sian, ab bolunptat et ab autrei deudeit son marit, et ac a jurat sus los
196, 6 sentz Euangelis Deu corporaument tocatz.


196, 7 Actum fuit prima die introitus maii anno Domini m.cc.lx.vii.o,
196, 8 regnant Henry, rex Anglie; P., arcibesque de Bordeu; Fortaner de
196, 9 Casa-Naua, maior. Testes sunt W. Arnaubin, W. de Pont, W. de Mons, de
196, 10 Senac, e W. de Roca-Fort, que la carta escriuo.

analysis

CartSCrD.CCII (proche), 793 mots
Bordeaux (nord) 1250
Rédacteur = Fort Baudres;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


196, 27 Conoguda causa sia qu’en P. de Lenhan, abas Sancta-Crois
196, 28 de Bordeu, en temps que cesta carta fo enquirida, et en W. de Comps,
196, 29 priors; en W. de Laubergaria, segrestans : W. Arnaud de Luganhac,
197, 1 sotz prior, et n’Arnaud-W. de Lebinhac, celarers; en W.
197, 2 de Montinhac, enfermers; en P. Austen, priors
197, 3 Sancta-Maria-de-Solac, per lur bona boluntat, ab boluntat et ab autrei cadauns de l’autre,
197, 4 an dat et autreiat, per etz et per totz lurs successors, per totz temps, loc
197, 5 et poder, a n’Arnaud Aiou, de Sent-Miqueu, et a sos hers
197, 6 et a son ordenh; so es assaber qu’en medis n’Arnaud Aiou et sos hers et
197, 7 son ordenh deu et pot far bia quora qu’es bulha, deu jorn que
197, 8 cesta carta fo enquirida, a enla; et en aquera terra qu’en mediss n’Arnaud
197, 9 Aiou a, a Sent-Miqueu, eu feu de la gleisa Sancta-Crois, entre la terra que
197, 10 n’Arnaud de Sent-Andriu, que fo, i aue, d’una part; et la
197, 11 terra que P. Andron, que fo, i aue, d’autra ; so es assaber, debert la terra
197, 12 deu medis n’Arnaud de Sent-Andreu, que fo, tant ampla et tant estreita
197, 13 cum lo mediss n’Arnaud Aiou o sos ordenhs se borra, deu long de tota la
197, 14 terra que et i a; aissi cum es de la gran bia per on om ba de Sent-Miqueu
197, 15 a Sancta-Crois, entro a la bia qu’en Johan Dissenta i a feit
197, 16 desus, senes tot contrast que l’auantdeitz abas ni li auantdeit senhor
197, 17 obediensser de la auantdeita gleisa Sancta-Crois ni successer, qui apres
197, 18 etz ni apres l’un de etz, metre no la pagos en neguna maneira, en degun
197, 19 temps d’aici auant.


197, 20 Et aquest loc e aquest autrei an dat et autreiat l’auantdeitz abas et
197, 21 l’auantdeit senhor obediensser, per etz et per totz lurs successors, per
197, 22 totz temps, a l’auantdeit n’Arnaud Aiou et a sson ordenh, d’aquesta
197, 23 auantdeita bia far en la auantdeita terra, aissi cum dessus es deit, per
197, 24 .xii. libras de bordales que lo mediss n’Arnaud Aiou los en a dat et pagat
197, 25 en bons deners comtatz, de lasquaus lo auant senhor reconogoren que era
197, 26 be estat pagat deu tot ; et per .ii. sous de bordales de cens que l’auantdeitz
197, 27 n’Arnaud Aiou et sos ordenhs ne deu rendre, an per an, au celarer
197, 28 Sancta-Crois, lo jorn de la festa Sancta-Crois de bendeunhas, outra tot l’autre
197, 29 cens que lo mediss n’Arnaud Aiou et sos ordenhs ne deue, ancianament,
197, 30 auant lo jorn que cesta carta fo feita.


197, 31 Et d’aquesta auantdeita bia que l’auantdeitz n’Arnautz et sos ordenhs
197, 32 deu et pot far, c’ora qu’es borra en la auantdeita terra, aissi cum dessus
197, 33 es deit, l’auantdeitz abas et l’auantdeit senhor obediensser an mandat et
197, 34 conbingut, per etz et per totz lurs successors, portar bona et ferma
197, 35 garantia de totz emperadors a l’auantdeit n’Arnaut Aiou et a son ordenh,
198, 1 sauba la senhoria eus dreitz que la gleisa Sancta-Crois deu auer sobre la
198, 2 terra que Arroman au d’auantdeit n’Arnaud et a sson ordenh
198, 3 part la auantdeita bia, aus fors et a la costumais de Bordales.


198, 4 Et l’auantdeit n’Arnaud Aiou ans mandat et autreiat et feit combent
198, 5 so es assaber qu’en medis n’Arnaud Aiou, ni sos hers ni son ordenhs, on
198, 6 deu ni pot metre en la auantdeita terra que Larroman, outra
198, 7 la bia que i deu e pot dar, aissi cum deit es, mas los prumers affeuatz que
198, 8 et o sos ordenhs premerament i metra, et lurs hers et lur ordenh. Eus a
198, 9 meis mandat et autreiat so es assaber, que nenguns deus affeuatz que et
198, 10 o sos ordenhs premeirament i metra, ni hers ni ordenhs d’aquetz affeuatz
198, 11 no i metra casat ni sotz-casat ni no ac alienera ab meis cens ni ab meis
198, 12 esporle, menhs de la boluntat de l’auantdeit abat et deus auantdeitz
198, 13 senhors obedienssers o de lurs successors, et de l’auantdeit n’Arnaud Aiou
198, 14 et de son ordenh; o per autrui, bende arre d’aquo que autre en la
198, 15 auantdeita terra tot o partida de tot aco que de bendas n’issira, la gleisa
198, 16 Sancta-Crois deu auer la meitat et n’Arnaut Aiou et sos ordenhs la autre meitat;
198, 17 et, si creis d’esporle, li creisse outra aquetz esporles que l’auantdeitz
198, 18 n’Arnaud o sos ordenhs premeirament i aura d’aquet creis d’esporle que
198, 19 isere, l’auantdeitz n’Arnaud Aiou et sos ordenhs deu dar la meitat a
198, 20 l’auantdeita gleisa Sancta-Crois, aissi ateiradament cum hom la balhera,
198, 21 et la autra meitat deu estre sua quita et a son ordenh ; pero tot li affeuat
198, 22 que, en aquesta auantdeita terra, seran mes, deuen estre monstrat et balhat
198, 23 en escriut a la gleisa Sancta-Crois.


198, 24 Actum fuit hoc medio mense julii, anno Domini m.cc.l.o, regnant
198, 25 Henri, rei d’Anglaterra; G., arcibesque de Bordeu; Seguin Barba, maior.
198, 26 Testes sunt W. Peletan, P. Bidau, de Sotz-lo-Mur ;
198, 27 B. Ayquem, P. Iter, P. Armon, Berart, de Sent-Miqueu, e Fort
198, 28 Baudres qui la carta escriuo

analysis

CartSCrD.CCVII (proche), 289 mots
Bordeaux (nord) 1245
Rédacteur = Fort Baudres;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


201, 6 Conoguda causa sia que en P. de Lenhan, abas Sancta-Crotz
201, 7 de Bordeu, d’una part, et en P., captaus de La Trena, ab boluntat et ab
201, 8 autrei d’en G. de La Mota, loquaus disso que era sos tutre,
201, 9 d’autra part, per lur bona bolontat an feit escampnhe, so es assaber que
201, 10 l’auantdeitz abas Sancta-Crotz a escampnhat, en nom et en loc deu combent
201, 11 de la medissa gleisa Sancta-Crois, a l’auantdeit en P., captau de La Trena,
201, 12 et a sson ordenh, .i. trens de terra, loquaus es eu loc aperat a l’Artigau
201, 13 W. Aurelha, en la paropia de Treces, entreu feu Arnaud Sudre
201, 14 d’una part, e la terra P. Martin, d’autra part, et la bia per on om ba a
201, 15 Batbeu, d’autra, per aqueras .xv. arregas de terra, lasquaus son en loc
201, 16 aperat a La Nogaireda-aus-Camps, entre la terra W. Costantin, d’una
201, 17 part, et la terra P. Bonon, d’autra; que l’auantdeitz P. de La Trena, ab
201, 18 bolontat et ab autrei de l’auantdeit en G. de La Mota, le n’a escampnhat,
201, 19 et d’aquest auantdeit escamphe tengoren se a be pagat la una partz et
201, 20 l’autra ; et an s’en mandat et combingut, cada una partz a l’autra, portar
201, 21 bona et ferma garentia de totz emperadors ; et n’a mes cada una pars
201, 22 l’autra en beraie possession en sa propria causa; et an mandat et autreiat
201, 23 cadauna pars a l’autra que en contra aquest auandeit escamphe no bindra.


201, 24 Actum fuit hoc .i.a die introitus julii, anno Domini m.cc.xl.v.o, regnant
201, 25 Henri, rei d’Anglaterra ; G., archibesque de Bordeu ; W. R. Colom, maior.
201, 26 Testes sunt Johan Guiscart, celarer Sancta-Croiss; Helias de La Graua,
201, 27 clauster; R. W. de Senac, Carboneu de Senac, R. de Carinhan,
201, 28 cauors; Fort Mangon, et Fort Baudres qui la carta escriuo.

analysis

CartSCrD.CCXVI (proche), 480 mots
Bordeaux (nord) 1258
Rédacteur = W. Esquat;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


206, 4 Conoguda causa sia qu’en P. de Lenhan, abas Sancta-Crotz
206, 5 de Bordeu en aquet temps, et en W. de Comps, prior d’aquera medissa
206, 6 gleisa, et n’Aquem de Cambas, sagrestan, per etz et per tot lo
206, 7 combent de l’auantdeita gleisa, per lurs bonas et agradablas bolontatz, an
206, 8 quitat en Martin de l’Espitau, et a tot son ordenh et totas las
206, 9 suas causas, per totz temps, de totas demandas et de totas coreilhas que
206, 10 demandar ni coreilhar lo pogossan, en deguna maneira, per arradon de
206, 11 la censsa deus molins de Sancta-Crois qu’en mediss en Martins aue
206, 12 acensat de lor, aissi cum dissoren, en arreire, deu temps qui passatz es; et
206, 13 l’an mandat et promes et combent que arre non demandaran ni faran
206, 14 demandar deu dener de Sent-Macari que l’auen acenssat.
206, 15 Et ab la censsa deus auantzdeitz molins, aissi cum dissoren, et l’an dat et
206, 16 quitat en bona, pura et plana amor, tot lo fruit et l’espleit et la issida que
206, 17 es issitz de l’auantdeita censsa ; ni que l’auantdeitz en Martins, ni hom, ni
206, 18 molher, per lui, n’aia pres ni arrecebut en tau maneira que meis, en
206, 19 degun temps, arrer no l’en demandaran ni l’en fairan demandar, per etz
206, 20 ni per autra personna, en cort seglar, ni de gleisa, ni en aucun loc. E es
206, 21 saber que l’auantdeitz en Martins, per sin et per Arnaud de l’Espitau, son
206, 22 filh, qui fo, et per tot son ordenh, per sa bona boluntat, a quitat
206, 23 l’auantdeit abat e u prior, e u segrestan, et l’auantdeita gleisa, per totz temps,
206, 24 de totas demandas et de totas coreilhas que l’auntdeitz en Martins ne
206, 25 Arnaud, sos filhs, los pogossan demandar ni coreilhar ab gen ni ses gen,
206, 26 ni en aucuna maneira ; et de tot deut que l’auantdeitz abas, e u priors, e
206, 27 u segrestan ne u combentz, ne la gleisa Santa-Crotz agos degut au
206, 28 d’auantdeit en Martin ni au d’auantdeit Arnaud, son filh, ab cartas ni ab
206, 29 letras pendentz, ni ab autras sageradas ni a ssagerar, per arradon d’aquesta
206, 30 auantdeita censsa dessus mentaguda, en tau maneira que meis arre no us
206, 31 en demandara ni us en fara demandar en cort seglar ni de gleisa, ni en
206, 32 aucun loc; et a renunciat l’auantdeitz en Martins, sobre so, per sin et per
206, 33 tot son ordenh, a tota carta, et a tota letra, et a tota autra causa qui a
207, 1 lui ni aus sons, pogos baler ni ajudar per benir contra aquesta auantdeita
207, 2 quitanssa, per arradon d’aquesta auantdeita censsa, et, nomnadament et
207, 3 expressament, los a quitat totz los molins e u dener de Sent-Macari de
207, 4 tot quant que demandar i pode.


207, 5 Actum fuit .vi.a die exitus februarii anno Domini m.cc.l.vii.o, regnant
207, 6 Henri, rei d’Angaterra; G., arciber de de Bordeu; n’Arnaud-W. Aymeric,
207, 7 maior. Testes sunt Ramon Andron, B. de L’Artigua, R. de P
207, 8 alu, caperans; R. de La Tasta, caperan Santa-Crois;
207, 9 Martin Cap, Bidau de Marine, et W. Esquat qui la carta escriuo.

analysis

CartSCrD.CCXVIII (proche), 430 mots
Bordeaux (nord) 1266
Rédacteur = W. de Roca-Fort;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


208, 22 Conoguda causa sia que Arnaud W. Bramon, de Sadirac, cauor, deu
208, 23 a n’Helias de La Graua, celharer de la gleisa Santa-Crotz de Bordeu, et
208, 24 au combent de la medissa gleisa .xx. sous de la moneda corsabla a Bordeu
208, 25 que areconogo que a agut et recebut de lui, en prest, en bons deners
208, 26 comptatz, per losquaus lor a balhat et liurat en poder et en sazina et en
208, 27 tenensa, per sin et per totz son hers, et per tot son ordenh, totz aquetz
208, 28 .xii. deners d’ost et tot autres deners et mans et senhorias que a ni auer
208, 29 deu sobre las causas qu’en P. Guiscart a dat a la medissa gleisa
208, 30 Santa-Crotz; so es assaber so qu’en deit P. Guiscart tene de lui per los .x. deners
208, 31 d’ost, aissi cum disso, en tau maneira que lodeit celarer Santa-Crotx et lo
209, 1 mediss combent aian et tengan et possediscan be et entegrament, ses
209, 2 perdre tenor ne possession tant jusqua que assit o aceras, qui
209, 3 los .xii. d. d’ost borren recobrar, lor aian balhat et rendut totz losdeitz
209, 4 .xx. sous en bons deners comptatz; aserens que re que it n’aian ni
209, 5 n’prendan ni arecepthan, ni aian pres ni recebut no us sia comptat en
209, 6 souta ni en paga, ni pusca estre entendut per usura, car tot lor a cadat e
209, 7 quitat en bona et plana amor, et que, aissi cum dessus es deit, ac tenga
209, 8 leiau ses benir en contra; lor ac mandat et autreiat sobre totas sas causas
209, 9 moblas et no moblas on que sian; pero si, per auentura, lo rei o aucuna
209, 10 persona ni en nom de lhor rei, en ladeit causa, arre lo demandaua ni
209, 11 costrenha, et lodeit celarer ou deit combent ne faden cost ni mession, lo
209, 12 deit n’Arnaud W. lor ac deu tot emendar; deu quau cost e mession que
209, 13 it faren deuen estre credutz per lor simple paraula, ses segrament et ses
209, 14 testimoni et ses autra maneira de testimonatge ; et aso a jurat sus los
209, 15 santz Euangelis Deu corporaument tocatz que assi ac tendra leiaument et
209, 16 a n’a renunciat a tot dreit escriut et non escriut, tazible et espres, feit et
209, 17 a far, et a la exeption de crotz presa o a prendre, et a totas autras causas
209, 18 que a lui poguos baler, ni audeit celarer, ni au combent pogos noire en
209, 19 cort ni fora cort ni en autre loc.


209, 20 Actum fuit .iii.a exitus aprilis, anno Domini m.cc.lx.vi.o, regnant
209, 21 Henri, rex Anglie; P., arciber de Bordeu; n’Uges Arostanh, maior.
209, 22 Testes sunt : Gualhart deu Torne, daudet; P. de La Gleisa.
209, 23 W. de Roca-Fort qui la carta escriuo.

analysis

CartSCrD.CCXIX (proche), 207 mots
Bordeaux (nord) 1272
Rédacteur = W. de Roca-Fort;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


209, 27 Conoguda causa sia que n’a Ramon de Franxs, prior Sent-Julian de
209, 28 Bordeu, a reconogo, per sa bona boluntat, que et a mandat et promes a
209, 29 l’abat e au combent Santa-Crois de Bordeu que et, totas horas qu’en medis
209, 30 abas et combent Santa-Crois l’en semonoisca, que et, en la obra de la
209, 31 fusta que et a feit, en ladeita parropia Santa-Crois, en una mayson, laquau
210, 1 lo medis n’a Ramon de Francs reconogo que tene de lor, aissi cum es
210, 2 entre la maison n’Arnaud Faur, d’una part, et la terra de la medissa
210, 3 gleisa Santa-Crois, d’autra, et, en la obra que feit i a detras, que et, en
210, 4 la obra que feit i a, are no i demandara per sa dura, ans totas oras qu’en
210, 5 medis abas et combentz l’en ssomonoisson n’ostera tota obra que feit i
210, 6 agos, saup et exeptat atant cum lo medis prior ni deu auer ni n’ten de
210, 7 lor, per aissi cum es contengut en carta feita entre lor deu medis affeuatge
210, 8 de ladeita mayson, si cum lasdeitas partidas dissoren.


210, 9 Actum fuit .vi.a die introitus julii, anno Domini m.cc.lxx.ii.o, regnant
210, 10 Henri, rei d’Angaterra; Burdegale sede vacante; Hugues de Guemans,
210, 11 maior. Testes sunt W. Amaneu, clerc; Amaneu Martin, et
210, 12 Fors de Morans qui la carta escriuo.

analysis

CartSCrD.CCXXVII (proche), 478 mots
Bordeaux (nord) 1271
Rédacteur = Guiraut de Bragairac;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


214, 14 Conoguda causa sia que cum n’Arnaut Lambert, de Sent-Peyre, tengos
214, 15 et aguos tengut de l’abat et deu combent de la gleisa Senta-Crotz de
214, 16 Bordeu tota aquera mayson ab lo loc en que es e ab totz sos apartenementz,
214, 17 laquaus es en la parropia Sent-Peyre, entre la rua communau, d’una part,
214, 18 et la maison deus hers n’a Ramon Aymeric, d’autra part, per aissi cum
214, 19 dura et ten de la rua communau, d’auant, entro a la mayson deu mediss
214, 20 n’Arnaut Lambert, de tras; ab .xii. deners d’esporle a senhor mudant, e ab
214, 21 .lxx. sous de cens rendentz, an per an. Et es a ssaber que cum
214, 22 l’auantdeita mayson, per belhesa, et per frebblesa, fos caduda en partida et la
214, 23 remanent estes totjorn, de jorn en jorn, en auentura de cader, et
214, 24 l’auantdeit n’Arnaud Lambert bougos layssar et gurpir l’auantdeit feu, per so
214, 25 quar no s’en pode seruir, menchs de gran obra et de gran mession, aysi
214, 26 cum dide. Es a ssaber que l’ondret senhor en Bernard de La Gardera,
214, 27 abas de la gleisa Senta-Crotz-de-Bordeu e u combent deu mediss loc, ab
214, 28 boluntat e ab autrei d’en Johan de La Reula, priors de la
214, 29 medissa gleisa, et Bernard de La Caminada, sereirer de la medissa gleisa,
214, 30 et de na Rostanh deu Soler, prior Sent-Maquari, et d’en P. Johan,
215, 1 segrestan, [...] et de n’Helias de Cambas, enfermer, [...] et de n’Arnaud-W. de
215, 2 Leuignac, cambarer, et d’en Johan de Rua-Cau, arefecturer, et d’en
215, 3 Aramon Sans, sotz prior, et d’en Bebian d’Autelac, cantor [...], et
215, 4 d’en P. de Melac, peissoner, e d’en Galhart de La Mota, ostaler, [...], an
215, 5 dat e quitat et afranquit et balhat audeit n’Arnaut Lambert [...] totz los
215, 6 .lxx. sous de cens auantdeitz, ab los .xii. deners d’esporle dessus deitz, et
215, 7 ab .xii. deners de cens rendentz, an per an, lo jorn de la Sent-Seurin,
215, 8 portatz a la gleisa Senta-Crotz de Bordeu, et esporlar e far dreit et pagar
215, 9 los auantdeitz .xii. deners de cens aqui medis; et aquesta quitanssa an lo
215, 10 feit l’uns ab boluntat et ab autrei de l’autre, deus auantdeitz .lxx. sous de
215, 11 cens per .lxv. libras de bordales que l’auantdeitz n’Arnaud Lambert los
215, 12 en det e us en paguet en bon deners comtatz [...], lasquaus auantdeitas
215, 13 .lxv. libras areconegoren que auen recebut per metre en autre heretatge
215, 14 a maior profeit d’etz et de lor moster [...]; de laquau auantdeita maison [...]
215, 15 l’auantdeitz abas e combentz e us auantdeitz obediansers [...] an mandat e
215, 16 promes [...] l’auantdeita maison [...] far auer e [...] tener [...] en pais [...]
215, 17 ab los auantdeitz .xii. deners d’esporle e [...] .xii. deners de cens rendents,
215, 18 an per an, lo jorn de la Sent-Seurin. Actum fuit .iii.a die exitus
215, 19 novembris, anno Domini m.cc.lxx.o primo,
regnant Henri, rei d’Angaterra ;
215, 20 Burdegale sede vacante; Huc de Guemanh, maior.
215, 21 Testes sunt : n’Helias Carpenter, Bonet deu Soler, Arnaud de La Gardera,
215, 22 Bigoros de Cotinas, Bidau de Marin, Helias Bigaut, Arnaud
215, 23 de Seras, et Guiraut de Bragairac, qui la carta escriuo.

analysis

CartSCrD.CCXXXI (proche), 333 mots
Bordeaux (nord) 1270
Rédacteur = W. de Roca-Fort;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


217, 27 Conoguda causa sia que en Arnaud de La Caminada, celarer
217, 28 Santa-Crotz, en nom et en loc d’en B. de La Gardera, abas Santa-Crotz, et deu
217, 29 combent, a dat plener poder et leser a n’Arnaud de Tauian, et a
217, 30 son ordenh, que pot obrir et far arenier en aquera binha qu’en medis
218, 1 Arnaud te de la medissa gleisa, au quart, que es au Pont-deu-Gui, entre
218, 2 la binha Johan Austen, d’una part, en camin comunau, d’autra; aissi et
218, 3 en tau maneira que lodeit Arnaud de Tauian, de tot so que aura de
218, 4 l’arena que issira de ladeita binha, deu rendre, a bona fe, lo ters au celarer
218, 5 Santa-Crotz, et pot bendre de ladita arena tro .v. cens per si medis, et
218, 6 d’aco que l’en deu bon compte rendre e leiau; et, d’aqui en sus, no pot
218, 7 dar ni bendre a nenguna persona ses la bolunptat deudeit celarer o de son
218, 8 comandament; et lo celarer pot prendre de ladeita arena obs a recobrir
218, 9 las maisons de ladeita gleisa totas horas que mester i aura, et non pot
218, 10 amassar ni far amassar saup aissi cum mester i aura audeit caperar, et si
218, 11 lodeit celarer bole far mur obs a la taula que ac pot far; et lo medis
218, 12 Arnaud de Tauian pot ne prende a sos obs obrar totas horas que obrar
218, 13 bore per sin; et lodeit celarer deu far la mession autreire l’arena per tant
218, 14 cum la sua part montara. Et, aissi cum lodeit arener se boitera, lo medis
218, 15 Arnaud lo deu plantar et far plantar de bona planta de bit a l’esgart
218, 16 de prodomes laboradors. Et que lodeit Arnaud aissi ac tengua leiaument
218, 17 cum dessus es deit, ac a jurat sus los Santz Euangelis Deu [...]


218, 18 Actum fuit .xv.a die introitus januarii, anno Domini m.xx.lx.ix.o,
218, 19 regnant Henri, rex Anglie; sede Burdegale vacante; Pons d’Antu,
218, 20 maior. Testes sunt Maester Gui, lo fisician; P. deu Sorber,
218, 21 prestre; Thomas, lo barber; Gaucem Macor, P. Nadau, Daniel, lo Breton,
218, 22 e W. de Roca-Fort qui la carta escriuo. A. B. C.

analysis

CartSCrD.CCXLII (proche), 3093 mots
Bordeaux (nord) 1263
Rédacteur = Esteue de Proensa;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, copie 1275


225, 16 Omnibus presentes litteras inspecturis, capitulum Burdegalense, sede
225, 17 vacante. P. archidiaconus Sarnensis in ecclesia Burdegalense, salutem in
225, 18 Domino. Noveritis nos vidisse, legisse et diligenter inspexisse quandam
225, 19 cartam de cartolari constitutam et scriptam per manum Stephani de
225, 20 Provincia, tunc temporibus publici cartolarii Burdegale, signoque ipsius consueto,
225, 21 ut prima facie videbatur, signata, sigillata sigillo officialatus Burdegalensis,
225, 22 ut prima facie videbatur, et sigillis de quibus fit mentio in eadem, non
225, 23 abolitam, non cancellatam, nec, in aliqua parte sui, viciatam ; item
225, 24 quoddam memoriale sigillo officialatus predicti vero et integro sigillatum,
225, 25 ut prima facie apparebat, non abolitum nic, in aliqua parte sui, viciatum.
225, 26 Tenor vero dicte carte talis est de verbo ad verbum in hunc modem :


225, 27 Conoguda causa sia que Galhart de Curssan, clers, fraire na Robert
225, 28 de Curssan qui fo, [...] a dat, [...] en pura et en bertadera donacion feita
225, 29 entre us bius [...], per la salut de la sua arma et de las armas son paire
225, 30 et de sa maire et deudeit son fraire qui foren et de son linatge, et per lur
225, 31 anniversari far en la gleisa Senta-Crois de Bordeu, a Deu et a l’abat et au
225, 32 conbent deu moster Senta-Crois de Bordeu, et a lurs successors, tot lo
225, 33 feu integrament que n’Elias Carpenter, lo campnhadre, tene et ten deu
225, 34 deuantdeit en Galhart de Curssan en la parropia de Floirac, a Guinhan,
225, 35 en loc aperat au Laurer, ab .v. s. d’esporle a senhor mudant [...]
225, 36 ab totz los dreitz e us deners et las senhorias qu’en medis en Galhart de
225, 37 Curssan a [...] en l’auantdeit feu ni sobre l’auandeit n’Elias Carpenter,
225, 38 per aradon deu medis feu, ni en autra maneira.


225, 39 Et tota la estatge e u casau et la binha qu’en medis en Galhart aue
225, 40 en l’auantdeita parropia en loc aperat eu Casau-de-Curssan.


225, 41 Et tota la boria de Marssetz, laquaus es entre u camin comunau per
225, 42 on hom ba a Cunhan, d’una part, e u feu d’en B. d’Alhan, e u feu
225, 43 n’Amaneu de Longuenas, d’autra part, per aissi cum dura le lonc de la binha
225, 44 desusdeita, que es a l’un cap, enjusca au casau et la binha en W. Simon,
225, 45 qui fo.


226, 1 Et totz aquetz .vi. s. de cens et .ii. d. d’esporle que Micuela de Cabirac
226, 2 lo deue per tot lo feu qu’en tene en l’auantdeita parropia e u casau de
226, 3 Curssan et desotz lo medis casau, et totz los dreitz et las senhorias que
226, 4 l’auantdeitz en Galhartz aue [...] en l’auantdeit feu ni sobre ladeita Miquela
226, 5 per arradon deudeit feu.


226, 6 Et tot lo cens et esporle et las autras dreituras que Peyre d’Alhan,
226, 7 de Floirac, lo deue per lo feu qu’en tene en casau de Cursan, loquaus
226, 8 l’auantdeitz en Galhartz de Curssan disso et reconogo que totas las
226, 9 auantdeitas causas et tut li feu desus mentagut, ab lors apartenemens, sont en
226, 10 franc alo, saup et exceptat tant cum ne meu d’en Boss de La Roca
226, 11 ab .vi. s. d’esporle ab los autres feus que de lui tene la medis
226, 12 en Galhartz.


226, 13 Et ans meis dat tota la tersseria deu planter, qui es au loc aperat a
226, 14 Camp-Seurin, de terra et de binha ab totz los dreitz que i aue [...] per
226, 15 aissi cum lo medis planters es entre tres camins.


226, 16 Et tota la terceria que [...] aue, au casau apperat de Bonafos, en
226, 17 terras et en binhas lasquaus [...] e disso que ten de lui na Robert de
226, 18 Francs et Bigoros Lespecier [...].


226, 19 Et ans meis dat lo casau apperat de Borc, et disso que
226, 20 P. Heirer l’en deue .xxx. s. de cens de la estatga e de la terra boita qu’en
226, 21 tene, en aquet medis casau et eu ters deu fruit de la binha; Elias
226, 22 Centonger Deulon, .xv. s. de cens de la estatga et de la terra boita qu’en tene
226, 23 en aquet medis casau, et eu ters deu fruit de la binha; et Gaucem Pic de
226, 24 Belon [...] .xv. s. de cens de la terra boita qu’en tene, au medis casau, eu
226, 25 ters deu fruit de la binha. E us a dat tot dreit et tota senhoria que et
226, 26 agos [...] eus medis affeuatz ni en l’auantdeit casau.


226, 27 E us meis dat tot quant qu’en medis Galhartz aue [...] en loc aperat
226, 28 a Puch-Mauran, so es a saber tot lo bosc, los affeuatz e u dreit que et i
226, 29 aue e las terras e las binhas que et aue sotz lo mediss boscs et totz los
226, 30 cens et las quarterias e quant et i aue [...], en jusca la ma qui ben debert
226, 31 La Ssors et puia bert au Puch Sent-Ilari e en
226, 32 jusqua la binha W. deu Cros.


226, 33 E ans meis dat tot quant aue [...] en binhas ni en terras, ni en sons,
226, 34 ni en cens, ni en ters ni en quartz, ni en agreiras entre aqueras .iii. bias
226, 35 qui son au Pech-Sent-Ilari ni en la capera qui es entre ladeitas tres bias,
227, 1 aissi cum l’una bia es entre la binha W. deu Cros, d’una part, et la binha
227, 2 de Bonafos de La Rocera d’autra part, per aissi
227, 3 cum dura et s’en puia de las binhas dessusdeitas en jusca au loc que hom
227, 4 apera Aus Figers-Negrans ; et l’autra bia es debert lo
227, 5 Puch-de-Ferrois aissi cum s’en abara sic: abora (Field)  deu loc que hom apera Aus Figers-Negrans
227, 6 en jusqu’a au camin per hon hom ba a La Trena, et en jusqua a la binha
227, 7 Aramon de La Rrua; et l’autra bia es per desotz lo Puchs-Sent-Ilari qui
227, 8 dura de la binha Aramon de La Rua en jusqua au cap de la binha W. deu
227, 9 Cros debert La Ssois; pero es asaber que, entre aquestas .iii. bias, es lo
227, 10 planter que disso que es alois. Et totas las autras causas et possessions
227, 11 qui son dens los auantdeitz assignamens e deus aquestas .iii. bias, son en
227, 12 franc alo, [...] saut una partida deu feu que na Blanha deu Cros ten de
227, 13 l’auantdeitz en Galhartz de Curssan qui meu de l’afeuatge en Bos de La
227, 14 Roca, deus .vi. sous d’esporle dessusdeitz, saub .i. trens de binhau qui es
227, 15 de costa la bia, qui es aus Figuers-Negrans, qu’en medis en Galhart
227, 16 ten [...] d’en Bos de La Trena ab .vi. sous d’esporle, et saub un autre trens
227, 17 de binha, qui es dins los auantdeitz assignamentz, qui meu d’en Bernart
227, 18 Biguer de Herrois ab .v. sous d’esporle, ab tot l’autre
227, 19 feu qu’en medis en Galhart tene de lui en la parropia de Floirac ; pero,
227, 20 sian feus o alois las causas auantdeitas, lo medis en Galhars ac a tot dat a
227, 21 l’abat et au combent deu moster Santa-Crois, en pura donacion, aissi cum
227, 22 dessus es deita; et a bougut [...] en Galhart de Curssan que acit o aceras
227, 23 que tendran los feus, qui no son mess en aquesta donacion, et meuen
227, 24 d’en Bernart Biguer de Herrois, degariscan a l’abat e au combent
227, 25 desusdeitz los feus qui son mes en aquesta donacion.


227, 26 E us a meis dat totz aquetz .ii. sous d’esporle ab las senhorias e eus
227, 27 deners qui si apartenen que na Ramon Andron lo deue per las binhas
227, 28 qu’en tene a La Sois, et totas aqueras terssarias de las binhas qui son et
227, 29 hom tene de lui en loc aperat a Las Canaus, aissi cum duran de lonc de
227, 30 la binha W. deu Cros, en jusqua a la terra boita deu mediss en Galhart de
227, 31 Curssan, et en jusqu’a a la clausura deu Dissans et son entro u camin
227, 32 comunau qui ba bert La Sois, d’una part, eu planter Bonafous de La Roca,
227, 33 d’autra part; so es a ssaber aquera terssaria que W. deu Cros lo deue.


227, 34 E us a dat .iii. s. de cens que la filhas Arnaut de Naugan lo deuen de
227, 35 la terra boita que tenen pres la binha W. deu Cros desusdeita; et aquera
228, 1 terssaria que W. Sorle lo deue et la terssaria que W. de Coturas lo deue;
228, 2 et las terssarias et las meitatz que li autre affeuat lo deuen per las binhas
228, 3 que tenen jusqua a la clausura de la terra d’Andissans, eus locs aperatz a
228, 4 La Longar et a Las Canaus.


228, 5 Et ans meis dat tota l’agreira e u tersen que Bonafos de La Rocera
228, 6 lo deue per lo planter que tene entre la binha n’a Rostanh deu Mercat,
228, 7 d’una part, et las tessarias desusdeitas, d’autra part, et totz aquetz
228, 8 .vi. sous de cens ab las senhorias que si apertenen qu’en medis Bonafos
228, 9 lo deue per la aubareda qu’en tene pres l’auantdeit planter.


228, 10 Et ans meis dat quant que aue [...] eu loc aperat Andissans [...] de la
228, 11 bia qui ba a La Sois en jusqu’a au cap de l’ester, et tot lo bordiu que i
228, 12 aue ab sos apartenemens e us affeuatz, per aissi cum son dens la clausuras
228, 13 deus fossatz, et las terras boitas que [...] tene a sa man, e us a dat totz
228, 14 los dreitz et las senhorias e us cens qu’en mediss en Galhardz aue [...]
228, 15 sobrens mediss affeuatz, so es a ssaber aquetz .v. s. de cens et .ii. d.
228, 16 d’esporle que na Peyrona Ayquem lo deue, et aquetz .v. s. de cens et .ii. d.
228, 17 d’esporle que W. deu Cros lo deue; e us .v. s. de cens et .ii. d. d’esporle
228, 18 que P. de Lengon lo deue; e us .xii. d. d’esporle que na Robert de Franx
228, 19 lo deue deu bordiu et de so qu’en tene deu medis en Galhart, a Andissan
228, 20 de bordiu P. de Lengon, en jusqua au ffossat qui es au cap de las binhas
228, 21 na Rostanh deu Mercat: pero, per l’esporle deudeit na Robert de Franx,
228, 22 deu passar lo fruitz de las binhas que Bonafos de La Rocera i ten; e u
228, 23 medis en Galhardz que pod creisser l’ester, aysi cum es comensatz, en
228, 24 jusqua a la binha na Robert de Franx; e us .xx. s. de cens que maester
228, 25 Giraus de La Ceuba lo deue [...] per .iii. sous que u ten dens
228, 26 la clausura d’Endissans; e totz aquetz .vi. s. d’esporle que Guirautz de La
228, 27 Tasta lo deue per .i. sou qui es a la perssinta d’Andissan dessus
228, 28 deita, pres lo son maeste Geraut de La Ceuba, d’una part, e u portau de
228, 29 la clausura d’Endissan debert Herrois, d’autra ; e us .v. s. de cens et .ii. d.
228, 30 d’esporle que Bigoros, l’especiers, lo deu per .i. son qu’en ten Audissans ;
228, 31 e us .v. s. de cens et .ii. d. d’esporle que Arnautz de Laubergaria lo deue.


228, 32 Et ans dat tota la binha qui es pres lo bordiu deudeit en Galhart
228, 33 dessus deit, d’una part, et la binha de Blancha de Cordalon, d’autra part.


228, 34 Et ans meis dat tot lo port d’Andissans et l’ester et la ima e u paduent
228, 35 ab totz lors apartenemens [...] deu camin qui ba a La Sois et a La Trena,
229, 1 jusca a la ima de la mar; et totas aqueras .viii. libras de cens ab l’esporle
229, 2 et ab las senhorias qui si apartenen qu’en W. a Rostanh lo deue [...] per
229, 3 las binhas qu’en medis a Rostanh ne tene costa l’ester d’Andissan.


229, 4 Et es a ssaber qu’en medis en Galhart de Curssan a dat las auantdeitas
229, 5 causas a l’abat e au combent deu moster Santa-Crois de Bordeu, et
229, 6 a lurs successors, soutas et quitas, saub et exceptat .x. libras de bordales
229, 7 d’arrenda que na Yzeutz, molher en Galhart Lugan, a et deu prendre [...]
229, 8 sobre planter Sent-Hilari, qui fo de na Robert de Curssan, per arradon
229, 9 deu maridatge o de don o de combent [...] qui era contengut en la carta
229, 10 deu maridatge de la medissa na Izeutz; et saup et exceptat .c. s. de bordales
229, 11 qu’en mediss na Robert de Curssan, qui fo, laisset, cada an, per son
229, 12 anniverssari a .i. caperan a l’espitau Sent-Julian, aissi cum era contengut
229, 13 en la carta de la orde deu mediss na Robert [...], et exceptat que l’abbas
229, 14 et combens poden prendre sobre la terra na Robert de Curssan qui
229, 15 fo, de n’Elias Carpenter de .xxi. mil sol de bordales, saup tant cum sera o
229, 16 deura estre cadut de l’acensa qu’en medis en Galhartz de Curssan a feit
229, 17 audeit n’Elias Carpenter de la terra deudeit na Robert de Curssan, qui fo,
229, 18 ab carta. Et es a ssaber que li medis abas et combens deuen prendre sobre
229, 19 etz totz los fruitz e us profeitz et las actions e us feitz auer et sustiner
229, 20 que, per aradon de las auantdeitas terras, los abingossan en aucun temps.
229, 21 E u mediss en Galhart de Curssan ans dat tot dreit, tota aradon, totas
229, 22 actions et totas demandas que [...] ayos [...] contra n’Elias Carpenter, ni
229, 23 contra aucuna autra persona, per arradon de l’auantdeita terra o per
229, 24 fruitz qui pres n’aguossan de las auantdeitas causas. E us en a mes deu
229, 25 tot en [...] possecion [...]; pero lo medis en Galhartz de Curssan, ab
229, 26 boluntat et ab autrei d’en W. de Comps, abat, e deu combent deudeit
229, 27 moster Senta-Crois, sa aretengut usfruit de totas las terras qu’en [...] aue
229, 28 a sa part partida auant que na Robert de Cursan, sos frayres, moris, et
229, 29 de las autras terras qui foren na Robert de Curssan, finida et complida la
229, 30 acensa qu’en medis en Galhartz, ab los ordeneys deudeit son fraire, n’a
229, 31 feit [...] a n’Elias Carpenter segont [...] que es contengut en la carta de
229, 32 la censa [...]; loquau usfruit deu prendre per la man deudeit abat et
229, 33 combent o de lur messatge, treitas las messions si aucunas n’aue feitas, per
229, 34 culhir los fruitz; e u mediss en Galhartz pod i auer son mesatge, si auer
229, 35 li bou, o ssin medis, per beder que n’essira. Et si l’auantdeitz abbas et
230, 1 combens bolen sobre et souben or recobrauan, per acort, o per pleit, o
230, 2 per pais, o en autra maneira, la auantdeita terra e us dreitz et la arendas
230, 3 qui foren na Robert de Cursan, de l’auantdeit n’Elias Carpenter, lo medis
230, 4 abbas et conuens deuen detener la auantdeita terra en la forma [...] que
230, 5 n’Elias Carpenter la tene, tant et jusca agossan cobrat tot so que pagat
230, 6 n’auren e us costz e las messions, e us greus qui feit n’auren; deusquaus
230, 7 greus e costz e messions et de so que pagat n’auren lo medis abbas et
230, 8 combens o lur procuraire deuen ne estre credut per lur segrament en tau
230, 9 maneira que li grench, ni us costz, ni las messions no puscan sobre-puiar
230, 10 la principau deuta ; pero los auantdeitz abbas et combent estantz et
230, 11 remanentz en lur certana possession et en sadina de l’auandeita terra, e u mediss
230, 12 en Galhartz qu’en deu auer et prendre lus fruit de la medissa terra a sa
230, 13 bita, per aissi cum dessus es deit la or la censa sera finida, et pagat los
230, 14 auandeitz abat e conbent desso que paguat n’auren, et deus costz et deus
230, 15 greuchs que feit n’auren, aissi cum dessus es deit; et, si lo medis en
230, 16 Galhartz bole pagar a l’abat o au combent auant deitz so que paguat
230, 17 n’auren, e us costz, e us greuchs e las messions, lo medis en Galhart deu
230, 18 prendre lus fruit de la medissa terra [...].


230, 19 Et cesta auantdeita donacion feita entre bius [...] per la salut de la
230, 20 sua arma [...] et per .xxiiii. escartas de froment, a la mesura bendabla de
230, 21 Bordeu, que li medis abas et conbent l’en dat, a la bita deu medis en
230, 22 Galhart, lasquaus l’an assignadas sobre la lur arrenda deu molin
230, 23 Senta-Crois, [...] et .vii. tonetz de bin, fust et bin bons et merchans que l’en an
230, 24 meis dat a sa bita, los quaus lo medis en Galhartz pot et deu prendre,
230, 25 cascun an, eu trolh deu moster Senta-Crois, en bendeunhas, a sa bita,
230, 26 aissi cum se bendeunharan; et per .ccc. sous de la moneda corsabla de
230, 27 Bordeu, losquaus lo medis en Galhartz pod e deu prendre, cascun an, a
230, 28 sa bita, de la renda qu’endeitz abas et conbentz an eus doms de
230, 29 Machau; ansque li medis bin sia mogut de Macau. Et, per aquera maison,
230, 30 [...] que li filh n’Amat de Las Eras qui fo, an a Senta-Crois
230, 31 dauant lo cemeteri, costa la mason W. Job, qui fo, laquau maison o
230, 32 una autra aitant bona, en la saubetat Senta-Crois, que l’abas et eu
230, 33 combent lo deue balhar, si aquera liurar no poden radonablament, a bona fe,
230, 34 lo medis en Galhartz deu tener a sa estatga a sa bita [...]


231, 1 Actum fuit .viii.a die exitus maii, anno Domini .m.cc.li.iii.o, regnant
231, 2 Henri, rei d’Anglaterra ; P., arcibesque de Bordeu; Johan de La Linda,
231, 3 maior. Testes sunt maestre Arnaud W. d’Endernos, maestre
231, 4 Peyre Ramon, clercs; n’Arnaut-W. de Leuinhac, cambareir; en Johan de
231, 5 Ruacau, refectureirs; n’Elias de Cambas, hostaleis; n’Aramon Aymeric,
231, 6 pittasers; en W. de La Troiera, enfermers; n’Arnaut de La Graua,
231, 7 clausters; P. Johan, cantre; P. de Melac, sotz priors; n’Arnaud W. de
231, 8 Rocatalhada, cambareirs de Sent-Macari; W. Constantin, B. de
231, 9 Roquer, Ramon de Mons, monge; na Ramon de Franxs, prior
231, 10 Sent-Julian; na Ramon de La Tasta, caperans Senta-Crotz; Arnaud de
231, 11 Laubergaria, Arnaud de Couturas, de Senta-Crois, et Esteue de Proensa,
231, 12 qui la carta escriuo.


231, 13 Tenor vero dicti memorialis talis est, de verbo ad verbum, in hunc
231, 14 modum : Memor est quod constitutus, in presentia nostra, Helias
231, 15 Carpentarii, campssor, civis Burdegalensis, obligans se et omnia bona sua,
231, 16 promisit et firmavit se daturum et solviturum Gualhardo de Curssan,
231, 17 clerico, ad vitam suam, annis singulis, vigenti et quatuor scartas frumenti,
231, 18 septem tonellos vini cum fustiliis suis et quindecim libras monete curentis,
231, 19 que venerabilis abbas et conventus Sancte-Crucis Burdegalensis dicto
231, 20 clerico, annis singulis, solvere tenebantur ; promisit que dictus civis se
231, 21 asignaturum et traditurum predicto clerico quo aduxerit unam domum
231, 22 equivalentem domum quam dicti abbas et conventus eidem clerico
231, 23 assignare et tradere tenebantur, prout, in quadam carta de cartolario
231, 24 constitutam per manum Stephani de Provincia Burdegale, cartolarii, plenius
231, 25 continetur ; promisit insuper et firmavit dictus civis se curaturum et
231, 26 facturum, infra festum Pasche proximo venturum, quod dictus clericus absolvet
231, 27 et quitabit dictos abbates et conventum a solutione omnium predictorum,
231, 28 et specialiter a juramento in quo idem abbas et conventum erant, in carta
231, 29 predicta, dicto clerico obligati ; item conventum est inter dictos abbatem
231, 30 et conventum et dictum civem, quod, si, infra dictum festum Pasche, non
232, 1 precaverit et fecerit, quod dictus Galhardus quitet et absolvat ipsos abbatem
232, 2 et conventum a juramento predicto in quo abbas et conventus tenentur
232, 3 clerico antedicto ; idem abas et conventus, a dicto festo Pasche, in antea,
232, 4 debent esse liberi et inmunes a juramento quod ipsi abbas et conventus
232, 5 prestiterunt dicto civi, super infeudatione bonorum dicti quondam clerici
232, 6 et Roberti de Curssan, fratris quondam ipsius clerici deffuncti, facta ab
232, 7 eisdem abbate et conventu predicto civi, obligationibus et conditionibus
232, 8 aliis in carta predicta contentis, in suo robore duraturas.


232, 9 Datum vi.o. idibus julii, anno Domini m.o.cc.o.lx.mo. quarto, in cujus
232, 10 visionis et inspectionis testimonium, nos capitulum predictum sigillum curie
232, 11 nostre, sede Burdegale vacante, et nos predictus archidiaconus Sarnensis,
232, 12 sigillum nostrum presentibus litteris duximus apponenda. Datum, apud
232, 13 nos, v.o. idibus junii, anno Domini m.o.cc.o.lxx.mo. quinto.

analysis

CartSCrD.CCLXV (proche), 435 mots
Bordeaux (nord) 1253
Rédacteur = W. Bordes;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


247, 8 Conoguda causa sia que na Ramon Thomas, de La Rocera, per sa
247, 9 bona et agradabla voluntat a dat, autreiat per bertadeyra donation, feyta
247, 10 entreus bius [...] per amor de Deu et de salud de sa arma, et per
247, 11 aremenbrensa de son anniversari, a Deu et aus .xv. caperans de las .xv.
247, 12 caperas de Bordeu, prezentz et abenidurs, benbinent, per ara et per totz
247, 13 temps, totz aquetz .vii. sous et .ii. deners d’esporle losquaus Helias Cotet,
247, 14 fils qui fo Helias Cotet, de la parropia Senta-Croitz lo deue, cada an, lo dia
247, 15 de Senta-Croitz de Setembre, d’aquera mayson [...] que es en la parropia
247, 16 Senta-Crois, aissi cum es entre la mayson Peyre de La Teula, d’una part,
247, 17 et aquera Maiensa de Taujan, d’autra part, et .ii. deners d’esporle, a senhor
247, 18 mudant ; et a sotzmes et liurat au comte e aus confrayres de la cofayria
247, 19 deus .xv. caperans tot lo medis feus et totz los dreytz e us deners e las
247, 20 senhorias que et i aue ni auer i deue [...] e us ac a degurpit et s’en es desbestit
247, 21 e us a mes en [...] possession [...] et promes et jurat sobrens Santz
247, 22 Euangelis Deu corporaumentz tocatz que meys en contra aquera donation [...]
247, 23 no bindra [...] et a mandat, en bertut de l’auantdeit sagrament, que et no a
247, 24 feyt ni deyt [...] neguna causa per que aquesta donations menchs pusca
247, 25 baler [...] bolentz [...] lo medis Helias Cotet et sos hers et son ordenh et totz
247, 26 aquetz o aqueras qui, de la medissa mayson [...], auran possession [...] que
247, 27 pagen et arendan, cada an, per totz temps, lo dia Senta-Crois de Setembre,
247, 28 los deitz .vii. sous de cens et .ii. deners d’esporle a senhor mudant au comte et
247, 29 aus .xv. caperans de las .xv. caperas de Bordeu ; los quaus Helias Ceret,
247, 30 [...] ses obligat de pagar [...] aus .xv. caperans auantdeitz los
247, 31 auantdeits [...] cens [...] et esporle [...] et ses bestitz deu medis feus d’en Peire
248, 1 de Jales, caperan Sent-Pau, adonc comte de la medissa confrayria, loquaus
248, 2 l’en a bestit ab los auantdeitz [...] cens [...] et esporle [...] et lo medis en
248, 3 P. de Jales, per sin et per los medis .xv. caperans, [...] es se obligatz que
248, 4 paguera, cada an [...] a cada coms de la medissa confrayria, ayssi cum
248, 5 s’abindran, .xvii. deners bordales d’aumoyna d’aquetz .vii. sous de cens a
248, 6 la gleysa Senta-Crotz, los .iii. deners au peyssoner Senta-Croys, eus
248, 7 .xiv. deners au cerarer Senta-Croys.


248, 8 Actum fuit .xi.a die exitus maii, anno Domini m.cc.l.iii.o, regnante
248, 9 Henri, rey d’Anglaterra; G., arciber de Bordeu; en P. Doat, major.
248, 10 Testes sunt R. Tauerna, Peyre-Arnaud d’Alhadet, P. de Breon, clerc;
248, 11 Arnaud de Saunhac, Ramon de Landijans, W. de Bladin, et W. Bordes,
248, 12 qui la carta escriuo.

analysis

CartSCrD.CCLXVII (proche), 487 mots
Bordeaux (nord) 1250
Rédacteur = Fort Baudres;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


249, 7 Conoguda causa sia qu’en P. de Lenhan, abas de
249, 8 Senta-Crois de Bordeu, en W. de Comps, priors, et n’Amaneus de Montz,
249, 9 segrestans, et n’Arnaud de Lebinhac, celerers, et R. Sans, refecturers,
249, 10 en P. de Martet, pitansers, en R. de Cantalob, hoteliers, d’una
249, 11 part; et W. de La Casa, de Galhan, et W. Centol,
249, 12 sos cosins, per etz e per lurs parsoners, ayssi cum autreieren, d’autra
249, 13 part, se son [...] acordat [...] deu pleyt en que la una part et l’autra eran,
249, 14 per la part que la gleysa Senta-Crotz a en la desma de la parropia de
249, 15 Galhan, en tau maneira que li auandeit W. de La Casa et W. Centot et
249, 16 lur ordenhs, per etz e per lurs parssoners, deuen estre prebostau de la
249, 17 part que la gleysa Senta-Crois a en la desma de Galhan. Et deuen li
249, 18 mediss W. de La Casa e W. Centot e lur ordenhs, quant lo messatges de
249, 19 la gleisa Senta-Crois aura amassat blat o bin en l’auantdeit desmari de
249, 20 Galhan eus semondra que la angan, anar i deuen ab lurs bestias, cad’an,
249, 21 et portar lo blat eu bin qu’en mersatges de la gleysa Senta-Crois los
249, 22 mostrara, amassat en garba et en bendeunha, et portar lo tot ab las lurs
249, 23 bestias en l’estatge aperada l’Estatge-de-La-Casa, dintz la maison, per
249, 24 totz temps, et deuen ne la clau balhar au messatge de la gleysa
249, 25 Senta-Crois de la maison on la garba et la bendeunha de la auantdeita desma,
249, 26 sera messa, senes tot contrast; et, en aquera maison on lo blatz et la
249, 27 bendeunha sera ajustada, deuen auer una cuba bona et estonca, autan
249, 28 cun obs i aura, per totz temps, en que hom metan bin et la bendeunha ;
249, 29 et it deuen batre lo blat et forar la bendeunha que sera en la part que la
249, 30 gleisa Senta-Crois a ni auer deu en la auantdeita desma; et it deuen ne
249, 31 far leyt et mession a l’auantdeyt messatges quant lodeyt blat, bin et
250, 1 bendeunha demorera ad amassar. Et deuen far assaber a l’abat et a la gleisa
250, 2 Senta-Crois totz los autres deuers que ancianament deuen far per aquesta
250, 3 auantdeita desma; et quant lo blatz sera batutz et bins ajustatz, cad’an, li
250, 4 auandeit W. de La Casa et W. Centot et lur parssoner et lur ordenhs
250, 5 deuen prendre et auer la setena part deu tot, cad’an, per tot temps, et
250, 6 la gleysa Senta-Crois las .vi. partz de tota aquera que a la part que la
250, 7 gleysa Senta-Crois a en tota la auantdeita desma apartenga, senes tot
250, 8 contrast, que la una partz a l’autra mete no i deu ni pot, en negun temps,
250, 9 d’aci en auant. Et en aquesta maneyra [...] l’auantdeitz abas et li
250, 10 auantdeit senhor an los mandat [...] Actum fuit hoc .xv.a die introitus novembris,
250, 11 anno Domini m.cc.l.o,
regnant Henri, rei d’Anglaterra; G., arciber de
250, 12 Bordeu; Seguin Barba, major. Testes sunt : n’Arnaud Cahaldre, W.
250, 13 Blanc, de Borzes, W. Alirat, et Fort Baudres, qui la carta
250, 14 escriuo.

analysis

CartSCrD.CCLXXIV (proche), 440 mots
Bordeaux (nord) 1257
Rédacteur = W. Bordes;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


253, 18 Conoguda causa sia que, cum contratz et desacort fos entre
253, 19 n’Arnaut-W. de Levinhac, celarer de la gleysa Senta-Croys de Bordeu, en nom et
253, 20 en loc de l’abat e deu combent Senta-Crois, aissi cum autreiet, d’una part;
253, 21 et W. Blanc, de Sent-Miqueu et W. Blanc, son filh, d’autra part, sobre
253, 22 asso : l’auantdeitz celarers demandaua et corelhaua aus auantdeitz W.
253, 23 Blanc et W. Blanc, son filh, que diden que deuen dar et rendre a l’abat
253, 24 et au combent Senta-Crois lo quint deus aubars e deus bimes
253, 25 qui son en la terra qu’en medis W. Blanc et W. Blanc, sos filhs,
253, 26 tenen deu medis abat et deu medis combent a Codonhers, tot per ayssi
253, 27 cum son a l’enbiron de la binha et de la terra qu’en [...] Blanc [...] tenen
253, 28 deu medis abat et [...] combent, aissi cum dura de la terra n’Amaubin de
253, 29 Bares, entro a l’artigua Senta-Crois, entre la terra en Johan deu Soler,
253, 30 d’una part, et aquera P. Bernart, d’autra; et cum lo medis [...] Blanc [...]
254, 1 deissossan que deus bimes ni deus aubars de la medissa terra no deuen
254, 2 dar ni arendre quint ni an a l’abat ni au combent Senta-Crois, diden et
254, 3 autreiant que, en aquera maneira, l’auen preza feuaument de l’abat
254, 4 Pons, qui fo; et cum, sobre aso, per jutgament, lo medis [...] Blanc [...]
254, 5 agossan aramit a jurar sobre fort Sent-Seurin que de la medissa aubareda
254, 6 et bimers no deuen dar quint ni an, fort tant solament que deu fruit de la
254, 7 binha de la medissa terra deuen rendre lo quint au medis abas et combent,
254, 8 et que deus medis aubars et bimes poden far a lur boluntat, serbida et
254, 9 obrada la medissa binha.


254, 10 A la perfin, fo acordat [...] entreu medis celarer [...] d’una part, en
254, 11 medis [...] Blanc [...] d’autra part [...] en tau maneyra que lo medis
254, 12 celerer [...] quitet et absoubo au medis [...] Blanc [...] l’auantdeit
254, 13 segrament et s’acordet ab etz en tau maneyra que reconogo [...] qu’en medis
254, 14 Blanc [...] et lur ordenh tenen et deuen tener de l’abat et deu combent
254, 15 Senta-Croys, l’auantdeita binha [...] ab lo quint deu fruit, rendent an per
254, 16 an, portat, au baisset, a la mar, et ab .ii. deners d’esporle a senhor
254, 17 mudant, et ab .ii. deners a la garda et a disnar, cada dia, tant cum
254, 18 tengueran a bendeunhar: et que, de l’aubareda et deus bimes qui i son no
254, 19 deuen quint ni an, ans ne poden far a lur boluntat serbida et obrada la
254, 20 medissa binha [...].


254, 21 Actum fuit .viii.a die introitus februarii, anno Domini .m.cc.l.vi.o,
254, 22 regnant Henri, rei d’Anglaterra; G., arciber de Bordeu; Arnaud W .
254, 23 Aymeri, maior; P. Bobin, W. Bidau, clerc; Johan Castanh, B. de La
254, 24 Tasta, prestre; W. de Balaissagas, W. Bordes qui la carta escriuo.

analysis

CartSCrD.CCXCIa (proche), 1308 mots
Bordeaux (nord) 1255
Rédacteur = Gelibert deu Mirailh;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


263, 27 Conoguda causa sia que, cum contratz et desacortz fos entre en Pey
263, 28 de Lenhan, adoncs abat de la mayson de Senta-Crots de Bordeu,
263, 29 et en W. de Comps, prior, et n’Arnaud-W. de Leuinhac, cerarer de la
263, 30 medissa mayson de Sancta-Crois, per etz et per tot lo combent de ladeyta
263, 31 mayson de Sancta-Crotz, d’una part; et en Martin de Bordeu, de Macau,
263, 32 et n’Arnaud de La Mota, et Bidau Maurin, et Arnaut Peletan, et Arnaud
263, 33 Boges, et W. Ramon, G. W. Maynart, et W. Martin, et W. Ros, et
264, 1 Arnaud de Baon, et W. del Aros, et Ayquem Maynart, et Arnaut Guitart,
264, 2 et Bebian de La Rua, et W. de La Rua, et W. Peyron, et W. Colom,
264, 3 et Martin de La Mota, et Arnaud deu Luc, et Robert deu Porge, et W.
264, 4 Guiscos, et W. Arraou, et Pey Wilhem, et Arnaud Gran, et W. de Saugas,
264, 5 et W. Maynart, et Ayquem Dous, et Pey Gombaut, et W. Garmont, et
264, 6 Ramon de La Cumera, et W. Aymar, et Arnaud a Robert, et Arnaud
264, 7 Maurin, et W. Austen, et Arnaud Maurin, et R. Bonin, et Arnaud
264, 8 Maurin, et R. Boges, et Helias Pilamilh, et Pey Aymiguet, et Austen Martin,
264, 9 et Martin deu Bergeir, et Martin Guiscos, et Arnaud Maurin, et W. de
264, 10 La Tasta, et W. Maurin, lo prodomi; et Pey Arnaud, et Pey Wilhem, et
264, 11 Arnaud Arroigh, lo masips; et Arnaud, de Bordeu; et W. Guiscos, et
264, 12 W. Jordan, et Gaucem de La Riu, et Pey Faur, et Arnaud de La Mota,
264, 13 et Arnaud Lambert, et Arnaud Guiscos, de la paropia de Maquau, d’autra.


264, 14 So es assaber, sobre aysso, que, d’auant deitz abas, priors et
264, 15 cerairer, per etz et per tot l’auantdeit combent, demandauan aus d’auantdeitz
264, 16 prodromes de Macau, que it deuen estre lurs homes et motz grantz
264, 17 autres deuers que it los demandauan, et grans tortz que it diden qu’eus
264, 18 medis homes de Maquau los auen feit. A la perfin, d’una part et d’autra,
264, 19 no per costrenhament d’aucuna persona, mas per lor bona et agradabla
264, 20 boluntat, se sont mes en las mans et eu deit de cestz .iiii. prodomes qui,
264, 21 plus bas, en acesta carta, sunt mentagut. So es a ssaber eudeit d’en B. de
264, 22 La Gardera, prior de Sent-Maquari, et deu d’auantdeit n’Arnaud W. de
264, 23 Leuinhac, cerairer de l’auantdeita maison, et d’en Martin de Bordeu, et
264, 24 d’en W. Maurin, de Macau.


264, 25 Deus quaus .iiii. prodomes desus mentagutz l’auantdeitz abas et en
264, 26 W. de Montinhac, priors de Solac, et W. de Camps, priors de Senta-Crois,
264, 27 per lor et per lodeit combent i an mes, debert lor et per lor, lodeit prior,
264, 28 et cerayrer, et li prodome de Maquau, desus mentagut per lor et en loc
264, 29 de lor, lodeit en Martin de Bordeu, et en W. Maurin per tener et per
264, 30 seguir et per complir lor deit queque li .iiii. prodome desus mentagut
264, 31 digan d’aquest desters et desacort qui es entreudeit abat et combent,
264, 32 d’una part, et li prodome de Maquau, desus mentagutz, d’autra, queque
264, 33 it s’en digan.


264, 34 Pero si li .iiii. prodome desusdeit no s’poden acordar plago a la una
264, 35 et a l’autra partida, que it i agossan et i aperessan, lo quint, so es a
265, 1 ssaber en Pey Calhau, lo quau it i an mes et esleit, d’una part et d’autra,
265, 2 per comunau boluntat, en tau maneira que tot so qu’en medis en Pey
265, 3 Calhau s’acordera ni dira ab l’una de las partidas deus .iiii. prodomes desus
265, 4 mentagutz, cada una de lasdeitas partidas deu tener et seguir
265, 5 complidamentz ses tot contrast et ses tot apeu; pero es a ssaber que li prodome de
265, 6 Maquau desus mentagut, ensenle et cadaun d’etz, per lor bona et
265, 7 agradabla boluntat, a mes, establit et pausat, per lor et en loc et per nome de
265, 8 lor, a cetz .x. prodomes qui, plus bas, en acesta carta sunt mentagutz;
265, 9 so es a ssaber : en Martin de Bordeu, de Maquau, Thomas Maurin,
265, 10 Arnaud de Bordeu, W. Maurin, Arnaud Thomas, W. Ramon, Robert deu
265, 11 Porge, Arnaud Guiscart, Pey Wilhem, W. Sor, aissi que tot so que aquist
265, 12 .x. prodome desus mentagutz, o la major partida de lor, si tut estre no y
265, 13 poden, autreieran et faran, ab lodeit abat et combent d’acort en quauque
265, 14 maneyra que it ac faran ni feit ac auran deu contrast et desacort que entre
265, 15 lor era, a pasifiar et acordar, ab carta o fors carta, o ab letras o ses
265, 16 letras o en quauque autra maneyra, it ac auran feit et autreiat, tut li auant
265, 17 deit prodome desus mentagut et cacus d’etz ac an autreiat et ac tenen
265, 18 per feyt, per ferm et per estagle, et que aia auta bona balor et autant
265, 19 grant fermetat cum si it tut et cadauns de lor i eran estat, et ac auen
265, 20 autreiat personaumentz.


265, 21 Et totz acetz auantdeitz combentz et cadaun d’etz an autreiat cadauna
265, 22 de lasdeitas partidas, per ferma stipulation, sotz pena de .v. marcs
265, 23 d’argent, los quaus la partz qu’eu deitz de l’auantdeit en Pey Calhau et
265, 24 d’aquetz ab cui sera a un et s’ateirera et s’acordera, deu dar a la partida
265, 25 gardant et tenent lo deit deu medis en Pey Calhau et de la partida a lui
265, 26 acordant et que deure tener et seguir lor deit complidamentz ses que, per
265, 27 la pena pagar no deu estre quita, deu lor deit complidamentz tener bonamentz
265, 28 et leiaumentz, per aissi cum deit es, queque it se digan ; per la
265, 29 quau pena pagar et per totz los auantdeitz combentz et per cadaun d’etz
265, 30 leiaumentz gardar et tener, per aissi cum deit es, lodeitz abas et li prior
265, 31 et serairers, desus mentagut, per etz et per tot lo combent de l’auantdeita
265, 32 maizon de Senta-Crois, an obligat lors personas et tot los bens e us
265, 33 menbres de la medissa mayson de Senta-Crois; et cadauns es tengut per lo
265, 34 totz. Et, per medissa maneyra, li prodome de Maquau, desus mentagutz,
265, 35 et cadaun d’etz, per l’auantdeita pena pagar et per totz los combenz et
266, 1 per cadaun d’etz, leiaumentz et fermamentz gardar et tener, per aissi
266, 2 cum deit es, an obligat lors perssonas et lors hers, et per lor et per lors
266, 3 hers, totas las lors causas moblas et no moblas presentz et aueniduiras, et
266, 4 cadauns es tengutz per lo tot. Loquaus auantdeitz abas et li priors et
266, 5 cerairers, per etz et per tot lo combent desus deit, et li prodome de
266, 6 Maquau desus mentagut et cadauns d’etz an arrenunciat a tot dreit, escriut
266, 7 et no escriut, et a tot priuilegi feit et a ffar, a tot benefici et a tot fur et
266, 8 a tota costuma mesa et a metre, et a tota autra exception per que las
266, 9 deitas partidas, o aucuna deras, en contre acestz auantdeitz combentz o
266, 10 en contra aucun de lor, pogossan benir en cort seglar ni de gleysa, en
266, 11 negun loc ni en negun temps; li quau auantdeit prodome de Maquau et
266, 12 cadauns d’etz an mandat et autreiat et jurat sobrens santz Euangelis Deu
266, 13 que it et cadauns de lor totz los combentz, en acesta carta mentagutz et
266, 14 cadaun d’etz, fermamentz tendran et garderan et que en contra no bindran
266, 15 ni s’asageran a benir, per lor ni per deguna autra partida en cort seglar
266, 16 ni de gleysa; et que it no enpetreran ni faran empetrar, ni procuraran, ni
266, 17 faran procurar letras de apostoli ni de legat ni de arcibesque ni de neguna
266, 18 autra persona, de relaxation deudeit segrament, o si las empetrauan o
266, 19 las auen empetradas que it ni aucuns de lor no las uzeran ni las faran
266, 20 uzar, per lor ni per deguna autra persona, en cort seglar ni de gleysa.


266, 21 Actum fuit .v.a die exitus februarii, anno Domini .m.cc.l.iiii.o, regnante
266, 22 Henrico,
rey d’Anglaterra; G., arcibesque de Bordeu; n’a Ramon Brun,
266, 23 maior. Testes sunt : en Johan Colom, en Seguin Barba, en W. Artus,
266, 24 n’Elias de Camps, Arnaud de Serba, W. Bidau, de Sancta-Crois, clercs;
266, 25 Gelibert deu Mirailh, qui la carta escriuo.

analysis

CartSCrD.CCXCIb (proche), 986 mots
Bordeaux (nord) 1255
Rédacteur = W. de Proenssa;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


266, 27 Conoguda causa sia que, cum contrastz et desacortz entre Pey de
266, 28 Lenhan, abat Sancta-Crois de Bordeu, e u prior e u celarer e us monges
266, 29 Senta-Crois de Bordeu, d’una part; et Martin de Bordeu, Arnaud de La
266, 30 Mota, Bidau Maurin, Arnaud Peletan, Arnaud Boges, W. Ramon, W.
266, 31 Martin, W. Rochs, Arnaud de Baion, Bebian de La Rua, W. de La Rua,
266, 32 W. Peyron, W. Colom, Martin de La Mota, Robert deu Porge, W.
266, 33 Guiscos, W. Arou, P Wilhem, Arnaud Gran, W. de Laugas, Ayquen Dous,
267, 1 P. Gombaut, W. Garinon, R. de La Gimeira, R. Aymar, Arnaud Robert,
267, 2 Arnaud Maurin, Arnaud Maurin, Ramon Bonin, Arnaud Maurin, R. Boges,
267, 3 Helias Pilamilh, P. Amiguet, Austen Martin, Martin deu Berger, Martin
267, 4 Guiscos, Arnaud Maurin, Martin de Listrac, Arnau Colom, Arnaud
267, 5 Thomas, W. deu Noguer, Martin Maurin, Martin de Listrac, Arnaud Colom,
267, 6 Arnaud Martin, W. de La Tasta, W. Martin, lo prodome, Pey Arnaud,
267, 7 W. Arnaud Arrochs, lo macips, Arnaud de Bordeu, de Macau, d’autra
267, 8 part, comunaument ab d’autres homes de Machau, mentagutz et
267, 9 nomnatz en una carta de cartolari, feyta deu compromes, per la man
267, 10 Gelibert deu Mirailh, sobre aucunas de las senhorias et deus deuers que
267, 11 l’abas et li monge Senta-Crois auen sobrens medis homes. A la perffin,
267, 12 per bona et agradabla boluntat de la una part et de l’autra, se metoren,
267, 13 sobre tot l’auantdeit contrast, en deit et en la boluntat et en l’arbitration
267, 14 d’en Pey Calhau, loquau comunaument esligiren arbitre et prometoren et
267, 15 sobligeren a tener et acomplir lo deit et la boluntat de l’auantdeit en Pey
267, 16 Calhau, aut e bas, queque l’dissos, et ac jureren, sobrens sans Euangelis
267, 17 Deu, sotz pena de .v. marcs d’esterlins que la parts qui lo son deit no
267, 18 gardere deu dar et pagar a la autra partida lo son deit gardant; laquau
267, 19 pena fo feita et treita, pagada o no pagada, cada una partida es tenguda
267, 20 gardar et tener lo deit deu medis arbitre aissi cum era contengut en la
267, 21 auantdeita carta qu’en fo feyta per la man de l’auantdeit Gilibert deu
267, 22 Mirailh; et lo medis Pey Calhau, las auntdeitas partidas citadas et
267, 23 presentz d’auant lui, disso et pronunciet son deit et sa boluntat, ab autrey
267, 24 et ab acort et ab boluntat deus .iiii. prodomes qui, en la medissa carta,
267, 25 eran eslegit, en taut maneyra que : li auantdeit home et lur her sian et
267, 26 estongan et tengan estatgan, en lurs proprias perssonas, per totz temps,
267, 27 a Macau senes que no s’en partan ni partir no s’en puscan de ssotz lur
267, 28 senhoria per estar alhors ni sotz autra senhoria, en aucun temps;
267, 29 et que, en aucun temps, fossat ni clausura ni forssa no fassan en la
267, 30 bila de Macau senes la boluntat de l’abat, et deus monges Senta-Crois;
267, 31 et disso meis que li auantdeit home et lur her dongan formentada
267, 32 a l’abat et aus monges auantdeitz, cada an, entre la Sent-Miqueu et
267, 33 la Totz-Sentz; so es a ssaber, per cada fuc biu que en la bila de
267, 34 Macau sere o aure estat lo plus d’aquet an, .i. boisset de forment, so
267, 35 es a ssaber d’artant bet et artant bon forment cum comunau trobera hom
268, 1 a bendre au port a Bordeu, et a la mesura que lo dia que aquesta carta
268, 2 fo feyta era corsabla et bendabla a Bordeu: loquau boisset deuen metre
268, 3 mesurat et gardar dins la gleysa de Macau per que contrast ni dopta
268, 4 no pusqua estre; et aquet blat, lo celarers Senta-Crois o sos comandamentz
268, 5 deu talhar et partir, ab dos prohomes de Macau que y apere,
268, 6 sobre us homes qui us fucs bius tendran, aissi cum es d’auantdeit segont
268, 7 lo poder et la riquessa et la paubressa deus medis homes quauque horas
268, 8 bulha, dins l’auantdeit terme, et, la talha feyta, deuen li home auer pagat
268, 9 lo blat tot lo darer dins l’auantdeit terme de la Totz-Sentz; et, per medissa
268, 10 maneyra, deu los dar cada maysons, en que fuc no tendra home, mechs
268, 11 boisset de forment la majer, et las autras, per arradon que seran grans o
268, 12 paucas, a conoguda deu celarer o de son comandament ab dos prohomes
268, 13 de Macau qu’i apera; pero, tant exceptat, que li hom, qui fuc biu i tengos,
268, 14 aue una mayson en que tenguos son blat o son bin, o sa ordilha o sos
268, 15 baissetz o sas autras causas, senes que fuc biu no y tenguos, aquera deu
268, 16 estre quita deu mechs boisset. Pero, quantas que plus ni aguos, totas
268, 17 deren lo forment aissi cum es auant deit. Et disso meis que l’abas et li
268, 18 monge auantdeit aian sobrens auantdeitz homes, en la billa de Macau ab
268, 19 sos apartenementz, la justidia auta et bassa et fidanssas per totz mantz a
268, 20 Macau, si aqui us mandant, a Bordeu, si us i mandan ; et las galinas et
268, 21 los nombres deus porcs, et los peits deus beus, et las candelas, et lo prest
268, 22 deus leitz, et lur passatge et lurs mangas metre, et las cotinas que li
268, 23 home tengan en dert, et las autras senhorias e us autres deuers que auen
268, 24 acostumat far a l’abat e aus monges Senta-Crois ; et que li home de
268, 25 Macau conspiration ni colligation no fassan, en aucun temps, en maneyra
268, 26 de confrairia ni en autra maneyra, contra l’abat e us monges Senta-Crois
268, 27 ni contra lur senhoria. Et aquest deit areceboren las auantdeitas partidas
268, 28 et l’autreieren o u conffermeren et prometoren cadauna de las auantdeitas
268, 29 partidas sotz la auantdeita pena que totas las penas, causas et senglas,
268, 30 en aquesta carta contengudas, fermas tendran et garderan et contra no
268, 31 bindran.


268, 32 Actum fuit hoc .xiiii.a die introitus martii, anno Domini .m.cc.l.iiii.o,
268, 33 regnant Henrix, rei d’Anglaterra; G., arcibesque de Bordeu; Ramon
268, 34 Brun de La Porta, maior. Testes sunt Fotz, caperans de Macau, Ramon
268, 35 Maurin, caperan de La Barta ; W., caperans de Ludeidan; Arnaud
269, 1 deu Bocs, prestre; Gombaut, caperans de Cantenac; Pey Coton, clercs;
269, 2 Austen de Bila, cauoirs; Arnaud W. Aymeric, G. Bairau, et
269, 3 magester W. de Proenssa, qui aquesta carta escriuo.

analysis

CartSCrD.CCXCVII (proche), 266 mots
Bordeaux (nord) 1260
Rédacteur = W. de Proensa;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


272, 23 Conoguda causa sia qui na Ramon Macanh, per sa bona boluntat, a
272, 24 quitat a l’abat et aus obedienssers et au combent deu moster senta-Crois
272, 25 de Bordeu, per ara e per totz temps, tot quant los pode demandar a totz
272, 26 enssens, per nom ni per aucayson de l’auantdeit moster, per aucuna acenssa
272, 27 ni per aucun obligament ni per deuta ni per aucuna autra causa, ab carta
272, 28 ni senes carta, en jusqua au dia en quau aquesta carta fo feyta, sauba et
272, 29 exceptada la acensa que l’autreierent e u feren, lo medis dia qui aquesta
273, 1 carta fo feita, per .l.iiii. mil sous, deus .iiii. deners de peatge que auen en
273, 2 cada tonet de bin passant dauant Sent-Machari, et saup los combentz
273, 3 contengutz en las autras cartas que it l’autreieren lo medis dia que
273, 4 aquesta carta fo feita, laquaus foren feytas per la man maestre W. du
273, 5 Proenssa ; de laquau acensa auantdeita fo feita carta per la man
273, 6 maestre W. de Proensa lo medis dia que aquesta carta fo feyta, et sauba
273, 7 au medis na Ramon Macanh et a son ordenh et arromanent en sa forssa
273, 8 et en sa forma et durablada balor, donation feyta, sa en arreyre, a
273, 9 l’auandeit na Ramon Macanh, de la prebostat de Macau.


273, 10 Actum fuit hoc .xii.o die introitus decembris, anno Domini .m.cc.lx.o;
273, 11 regnant Henri, rei d’Angaterra; Burdegale sede vacante; P. Gondaumer,
273, 12 maior. Testes sunt : maestre Arnaud de Buis, Bernard d’Alhan,
273, 13 P. deu Soler, Arnaud W. Aymeric, Bruns Encaussat, Seguin Barba,
273, 14 n’Iters de La Roca, W. Arnaud Leon, R. deus Camps, n’Elias Barba, et
273, 15 maestre W. de Proensa qui aquesta carta escriuo.

analysis

CartSCrD.CCXCVIII (proche), 598 mots
Bordeaux (nord) 1259
Rédacteur = W. de Proenssa; Scribe = Esteue de Proenssa;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


273, 20 Conoguda causa sia que P. de Lenhan, abas deu moster Senta-Crois
273, 21 de Bordeu, et n’Arnaud de Leuinhac, celarers, Ramon Santz, sotz-priors
273, 22 Rostanh deu Soler, prior de La Ila, n’Ayquem de Cambas, segrestans,
273, 23 Bidau de Cambas, peissoner, P. d’Arbenatz, segrestans
273, 24 Sent-Macari, Johan Darriucau, arrefecturers, e u combent deu
273, 25 medis moster Senta-Croys [...], d’una part, et n’Arnaud W. Polan, de
273, 26 Macau, d’autra part [...] an feit tau acort et tau composition entre etz
273, 27 sobre tot lo contrast que entre etz auen agut ni auen sobre las maysons
273, 28 et las possessions que lo medis Arnaud aue et de etz tene et deue tener a
273, 29 Macau et eus apartenementz et sobre las senhoras que l’abas e u combentz
273, 30 auantdeit, sobre las medissas causas, diden que auen et deuen auer : so
273, 31 es asaber que l’abas e u celarers e u combentz auantdeit an recebut [...]
274, 1 Arnaud-W. Polan a lur pays et a lur finau acort et en lur senhoria en tau
274, 2 maneira que l’auantdeit Arnaud-W. Polan es deuengut homs es a feyt
274, 3 homenatge a l’abat [...] et a de luis pres las maysons et las binhas et las
274, 4 terras que a dintz la Saubetat et dins la Ila de Macau en tau maneyra
274, 5 que lo medis Arnaud-W. et sui her deu arrendre au comandament
274, 6 de l’auantdeit moster, an per an, lo dia de Sent-Martin, per una
274, 7 mayson ab lo cerer si la a, a Macau, .i. carton de forment, a la mesura
274, 8 qu li autre hom de Maquau la rrenden; de tantas maysons, cum plus i
274, 9 aure, deu los dar et arredre forment per medissa arredon; et l’abas deu
274, 10 auer et prendre, cad’an, .i. galina en la sua maison de Macau, si i es; et lo
274, 11 medis Arnaud-W. deu a l’abat Senta-Crois, quant a Macau sera, prestar
274, 12 .i. leit si l’oc manda, et l’abas deu li arredre quant de la bila de Maquau
274, 13 issira; et, a las candelas, deu far lo medis Arnaud-W. a l’auantdeit abat
274, 14 per arradon que li autre confrayria de Maquau o a Senta-Crois de
274, 15 Bordeu.


274, 16 Et l’arreconego que et a la justidia auta et bassa a Maquau; et deu
274, 17 tener a Maquau estangan et fuc biu, per totz temps, et sui her; et deu
274, 18 los arredre de las binhas et de las terras, que d’etz ten, las agreyras que
274, 19 acostumat n’a a pagar, et deus bins et deu bestiar biu et mort; et
274, 20 d’aultras causas que benda et compre, dins la billa de Maquau, deu dar las
274, 21 costumas e us deuers que ancianament l’abas e sos comandamentz n’a presas
274, 22 et usadas; et, per aquetz auantdeitz deuers, l’abas, ab autrey et ab
274, 23 expres cossentement deu celarer et deu combent auantdeitz, a bestit
274, 24 l’auantdeit Arnaud W., a rrecebut de lui l’auantdeit homenatge ab .ii.
274, 25 deners d’esporle, a senhor mudant, de las maysons et de las binhas et
274, 26 terras et possessions que d’etz ten et las i an autreiadas a tener aus fors
274, 27 et a las costumas de Bordales; et l’en mandet [...]. Et es a ssaber que
274, 28 l’abas, e u celarers [...], arreconoissen aquest acordament estre feit a lur
274, 29 profeyt et senes lesion d’etz et de lur moster, an quitat [...] Arnaud W.
274, 30 de totas corelhas que contra lui ni sos bens agossan o auer pogossan
274, 31 per aucuna causa que passada sia [...] et prometoren [...].


274, 32 Actum fuit .x.a die introitus januarii anno Domini .m.cc.l.viii.o. Regnant
274, 33 Henric, rey d’Angaterra. G. arcebesque de Bordeu; en Johan Colom,
274, 34 maior. Testes sunt P. deu Cornau, clerc, Amaneu Faur, P. Biujan, P. de
274, 35 Seyrac, W.-Arnaud de Soston, G. de Gorsson, W. Lo Lop,
275, 1 lo Picart, Bernard Iter, et maiestre W. de Proenssa qui la carta
275, 2 inquiri, laquau Esteue de Proenssa escriuo.

analysis

CartSCrD.CCCII (proche), 398 mots
Bordeaux (nord) 1270
Rédacteur = W. de Roca-Fort;
MS. Bordeaux, A.D. Gironde, H. 869, 13e s.


277, 6 In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, Amen. Conoguda causa sia
277, 7 qu’en Arnaud d’en Willelmes, de Senta-Crotz, malaus de son cors, pero
277, 8 ab son bon sen et sa bona memoria, et en son bon estament, et per ueses
277, 9 a la salut de sa anima, a mes et establit son orde et son dairer testament
277, 10 et sa dareyra bolunttat en tau maneyra que a pres, per s’arma et per
277, 11 son seruici et per son rebostari, et per sas emendas, .xxx. libras de la
277, 12 moneda corsabla; et a leisat et ordenat, per son anniversari et de som
277, 13 payre et de sa mayre, qui foren, et de son linatge, a la gleysa Senta-Crotz
277, 14 de Bordeu, tot aquet sou entegrament, ab sos apartenementz qui es bert
277, 15 la mar, entre u sou n’Arnaut Galhart, d’una part, et aquet n’Arnaut de
277, 16 Couturas, d’autra part ; et a meis, leissat et ordenat a la medissa gleysa
277, 17 tota aquera mayson ab sos apartenementz qu’es en la rua Nacaran, entre
277, 18 la mayson Bion d’en Wilhelmes qui fo, d’una part, et aquera G. de
277, 19 Cassinulh qui fo, d’autra part, per losdeitz anniuersaris; et so qui
277, 20 sobare de losditas .xxx. libras que sia dat et departit, per amor de Deu
277, 21 et de s’arma et de son linatge, a paubras gens et a obras de misericordia
277, 22 dens l’abescat de Bordales, per las mas de sos ordeners. Et dis que deue a
277, 23 W. d’en Wilhelmes, son fraire, .xv. libras que l’aue prestat et .v. sous a
277, 24 d’autres gens, .vii. sous a n’R. de La Tasta, caperan de Senta-Crotz; et
277, 25 a eslegitz per sos ordeners sos lurdan P. Johan, sacrista Senta-Crotz,
277, 26 B. Aymeric, pitanceir, et maestre Gui, fisician, et per lor concelhador et
277, 27 gardador et defendador l’abas Senta-Crotz, auxquaus a dat plener poder
277, 28 et leser que tot aquest orde fassan tener et complir al lo bon esgart; et
277, 29 a cassat et reuocat tot autre orde que feyt agos sa en areire ; et bougo
277, 30 que aquest orde sia sos darres ordes et sa dareyra bolumptat, et aia balor
277, 31 per arradon de son darrer orde et de son darrer testament o per arradon
277, 32 de codicille.


277, 33 Actum fuit .xi.a die introitus maii, anno Domini .m.cc.lxx.o, regnant
277, 34 Henric, rey d’Anglaterra, sede Burdegale vacante. Fortaner de Casanaua,
278, 1 maior. Testes sunt P. Galhart, clerc, Doad d’Orunha, P. deu Gua,
278, 2 de Senta-Crotz. R. de La Tasta, R. de Costinhan, et W. de Rocafort qui
278, 3 la carta escriuo.